گياهان در فضاي باز/زرشك:

زرشك

گياه زرشك در قرن هفتم ميلادي شناخته شده است و پيدايش آن از نظر زمين شناسي به دوره ائوسن EUCEN مربوط ميشود. ولي در قرن هشتم ميلادي معرفي گرديده است زرشك در تمام مناطق معتدل نيمكره شمالي مي رويد. در ايران نيز دو واريته زرشك دانه دار و زرشك بي دانه در مناطقي چون خراسان اطراف تهران، قسمتهايي از آذربايجان، اصفهان، كرمان، همچنين بين كرج و چالوس مي رويد. واريته بدون هسته آن معروف به زرشك پلويي عمدتاً در نواحي خراسان كشت مي شود. در اصفهان و كاشان نيز باغهاي زرشك موجود است. در اصفهان نزديك سي و سه پل باغ مصفايي وجود دارد كه به (باغ زرشك) معروف است . زرشك دانه دار بيشتر به صورت زينتي كشت مي شود ولي واريته بي دانه آن از نظر تجارتي داراي اهميت است.

زرشك يا بربريس Berberis SP. از گياهان راسته آلاله Ranals بوده، و جزء تيره زرشكيان مي باشد . اين گياه نهاندانــه دولپه أي و جدا گلبرگ است.

رشد رويشي گياه زرشك در دماي 18-15 درجه سانتيگراد بوده و در مناطق مختلف معمولاً در ماههاي فروردين و ارديبهشت آغاز مي شود. گلدهي زرشك در گرماي حدود 23-19 درجه سانتيگراد نيز ميوه آن ظاهر مي شود. در حرارتهــأي حدود 11-7 درجه سانتيگراد دوره زندگي نهفته يا خواب گياه آغاز مي گردد. اين گياه نسبت به زمستانهاي طولاني مقاوم بوده و تا فرا رسيدن گرماي حدود پانزده درجه سانتيگراد در زندگي نهفته به سر مي برد.

همان گونه كه مشاهده مي شود تغييرات دما تاثير بسزايي در چرخه زندگي گياه دارد. همچنين عواملي مانند جنس خاك، PH خاك، مقدار نمكهاي موجود در خاك، آبياري ،‌ تغذيه از مواد معدني و عوامل محيطي ديگر نيز در چرخه زندگي اين گياه موثرند.

مناسبترين وضعيت رشد و نمو زرشك در خاكهاي آهكي با بافت لومي، لومي – شني و يا حتي شني – لومي مشاهده شده است . اين گياه مي تواند خاكي با PH حدود 9 را تحمل كند.

زرشك در خاكهاي آهكي سبك به خوبي رشد ميكند و تا حدودي نسبت به شوري آب و خاك سازگار است ، و شوري خاك را نيز تا EC حدود 5.5 ميلي موز تحمل مي كند. گياه زرشك در خاكهاي غني از مواد غذايي مورد نياز ، رشد بهتر و محصول دهي بيشتري دارد، اما نسبت به فقر غذايي خاك نيز تا حد نسبتاً زيادي مقاوم است. زرشك در برابر كمبود آب نيز از خود مقاومت نشان مي دهد ولي ميزان آبياري مناسب در برداشت ميوه هاي درشت تر و گوشتي تر تاثير به سزايي دارد.

درختچه هاي زرشكي كه در ارتفاعات بيش از هزار متر و نيز در مناطقي با زمستانهاي نسبتاً سرد و طولاني مي رويند از رشد بيشتر و محصول دهي بهتري برخوردارند. به همين دليل مناطق كوهپايه أي كه داراي چنين شرايط و نيز خاك سبك هستند، براي پرورش زرشك بسيار مناسب مي باشند.

ازدياد گياه زرشك به وسيله پاجوش صورت مي گيرد. معمولاً پاجوشهاي يك تا سه ساله را از گياه مادر جدا كرده و مي كارند. هر چه پاجوشها جوانتر باشند امكان رشد آنها به صورت گياه مستقل بيشتر است .

جدا نمودن پاجوشها از گياه مادر، از ماه بهمن تا فروردين صورت مي گيرد. پاجوشهاي جدا شده بايد سريعاً در خاك مرطوب كشت شوند.

مرحله زايشي گياه زرشك با ظاهر شدن گلهاي زرد رنگ همراه است. معمولاً تا موقع رسيدن ميوه ها مي توان گلها را بر روي گياه مشاهده كرد.

گياه زرشك از نظر تشكيل گل ، يك گياه روز بلند است .

معمولاً براي تقويت خاك اطراف ريشه گياه ،‌ از كودهاي دامي استفاده مي شود. در سالهاي اخير، به كار بردن كود شيميايي فسفات آمونيم نيز متداول گرديده است.

دور آبياري زرشك به طور معمول 12-10 روز است و اين زمان بسته به نوع خاك و شرايط آب و هوايي تغيير مي يابد.

هرس زرشك معمولاً در ماههاي آبان تا بهمن انجام مي شود و بيشتر شامل پيراستن شاخه هاي خشك گياه مي گردد.

آفات و بيماريهاي زرشك

مهمترين آفات و بيماريهاي زرشك عبارتند از:‌ سن زرشك، شته زرشك، پروانه تخم انگشتري، پروانه برگخوار، كنه قرمز زرشك، زنبور شاخكدار زرشك،‌ قارچ زنگ سياه گندم و قارچ سفيدك زرشك.

آفات

سن:

اين آفت در ايران، ابتدا در سال 1340 از روي بلوط، زرشك و نسترن كوهي گزارش شده است . آفت مزبور به برگها و شاخه هاي جوان حمله نموده و موجب خسارت مي شود. سن آفتي است كه بيشتر در استانهاي شمالي كشور و استان فارس انتشار دارد و اهميت اقتصادي زيادي ندارد.

شته زرشك:

اين آفت در استانهاي شمالي كشور مشاهده شده و روي برگها فعاليت دارد، اهميت اقتصادي آن زياد است.

پروانه تخم انگشتري:

ميزبانهاي اين آفت برخي از درختان ميوه، و گياهان ديگر شامل:‌ افرا،‌توسكا، زرشك ،غان ،ممرز ،گيلاس وحشي ،زالزالك (وليك)،‌راش، سيب جنگلي، صنوبر، گوجه جنگلي، گلابي جنگلي، بلوط، بيد و پستانك مي باشند. اين آفت در استانهاي شمالي ، تهران ، مركزي، كردستان و خراسان انتشار دارد. لازم به ذكر است كه لارو اين پروانه ، برگخوار بوده و اهميت اقتصادي آن متوسط تا زياد ذكر شده است.

پروانه برگخوار:

گياهان ميزبان اين آفت عبارتند از: افرا ،توسكا ،غان، ممرز ،راش ،صنوبر، سيب جنگلي، بلوط، نسترن، بيد زالزالك و زرشك.

اين آفت در استانهاي شمالي ، داراي اهميت اقتصادي متوسط است. لارو اين پروانه از برگها تغذيه كرده و موجب عريان شدن گياه مي شود.

سپردار بنفش زيتون:

اين آفت پلي فاژ بوده و به ميزبانهاي مختلفي حمله مي كند. ميزبانهاي جنگلي و زميني عبارتند از : زبان گنجشك ، زيتون ،پسته، بادام، انجير، اقاقيا، نارون، صنوبر ،خرزهره ،ياس خوشه أي، كلــماتيـس ،ازگيـل تــوت، زالزالك وحشي ،سرخدار ،كامليا، شير خشت ،كلهو ،ختمي درختي، ياسمن، برگ بو، موچسب گلابي جنگلي، نسترن و زرشك.

اين آفت به شاخه، تنه و ميوه گياهان ميزبان حمله مي كند به طوري كه در محل تغذيه آن به خصوص بر روي ميوه و برگ ، يك لكه گردو قرمز ارغواني رنگ به وجود مي آورد. اين آفت در تمام نقاط كشور انتشار دارد و اهميت اقتصادي آن زياد است.

مگس گيلاس

اين آفت علاوه بر درختان گيلاس و آلبالو به درختچه هاي زرشك نيز حمله مي كند. لاروآن از گوشت ميوه تغذيه كرده و در اكثر نواحي ميوه خيز انتشار دارد. اهميت اقتصادي آن برروي زرشك متوسط است.

كنه انار

اين آفت در سال 1355 بر روي درخت زرشك در كرج گزارش شده است.

زنبور سرشاخه خوار زرشك

لاروها در داخل شاخه هاي زرشك كانالي ايجاد كرده و بدين طريق از آن تغذيه مي نمايند و موجب خشك شدن شاخ هاي زرشك مي شوند. بعد از كامل شدن لارو، در داخل شاخه ها ، تبديل به شفيره شده و سپس به صورت زنبورهايي شاخه زرشك را سوراخ كرده و خارج مي شوند. پس از جفتگيري بر روي شاخه هاي ديگر تخم ريزي كرده و دوره زندگي آن تكرار مي شود.

بيماريها:

زنگ:

اين زنگ از روي درختچه زرشك و در نواحي گنبد و اطراف تهران گزارش شده است.

قارچ

اين قارچ كه عضو قارچي يك گلسنگ است از نواحي گرگان و شاهرود از روي زرشك جمع آوري و گزارش شده است .

قارچ

قارچي است كه از روي زرشك در ايران در سال 1329 گزارش شده است

سفيدك زرشك:

سفيدك سطحي زرشك كه در نواحي گرگان انتشار دارد.

زنگ سياه گندم:

مرحله اسيدي زنگ سياه گندم، روي بوته هاي زرشك نيز سپري مي شود. در واقع زرشك به عنوان ميزبان واسط زنگ سياه گندم محسوب مي شود.

www.ake.blogfa.com      www.ake.blogfa.com    www.ake.blogfa.com