عنوان اقدام پژوهي:

چگونه مي توانم افزايش انگيزه براي پيشرفت تحصيلي دردانش آموزان راايجادكنم؟

پست سازماني: مديرمدرسه

رشته ي تحصيلي: تاريخ وفلسفه ي آموزش وپرورش

آخرين مدرك تحصيلي: كارشناسي ارشد

دوره ي تحصيلي:آموزش ابتدايي

سمت فعلي: مديرمدرسه

شماره ي پرسنلي: 89090712

سال تحصيلي

1389- 1388

 

 

 

تشكروقدرداني

      ازكليه دبيران ،معلمان ومربي پرورشي مدرسه آقاي كه نهايت سعي وتلاش خودراكردند كه اين برنامه باموفقيت اجراگردد،كمال سپاسگزاري رادارم.

 

 

 

چكيده

رفتارگراياني چون بي،اف،اسكينرادعاكردندكه درآغاززندگي،ذهن همانندلوح سفيدي است وتجارب وحوادث بيروني به تدريج رفتارهاي معيني راشرطي مي سازند.براساس نظريه ي رفتارگرايي،انگيزش ويادگيري رامي توان ازطريق پاداش هاي بيروني ومشوق هايي مانندژتون ها،جوايزوحتي نمره،كنترل وهدايت كرد.روان شناسان انسان گرايي همچون آبراهام مزلووكارل راجرزاظهارداشتندكه زندگي آدمي باتمايل به رشدوخودشكوفايي آغازمي شودامايادگيري،تحولات طبيعي وافرادوياحوادث موثر،اين فرآيندراتسهيل مي كنند.انگيزش نقش مهمي درآشكارساختن نيازهاوتمايلات بنيادي معيني داردكه توسط محيط،موردحمايت،ياممانعت قرارمي گيرد.مجموعه ي ديگري ازنظريه هايي كه ازرويكرداجتماعي_شناختي يارفتارگرايان اجتماعي نشأت گرفته اند،براهميت عوامل بيروني مهمي مثل دريافت حمايت اجتماعي وعاطفي ازسوي افرادموثر(مانندتوجه دلسوزانه،احترام،تشويق،)وپاداش هاي بيروني ومشوق هاي محيطي(مانندكسب موقعيت براي معروف شدن)روي انگيزه ي يادگيري تأكيددارند(مك كومبزوپاپ،1388،ص23تا24).

مادراين اقدام پژوهي سعي كرديم روشهايي رابيابيم كه به ماكمك كندتادانش آموزان درفعاليت هاي تحصيلي خوداحساس توانمندي بيشتري كنندواين راهم بامشوق هايي چون برنامه ي تلاش آفرين اجراكرديم ونتيجه ي خوبي هم گرفتيم وبه سايرمعلمان ومديران هم توصيه مي كنيم اين برنامه انگيزشي راامتحان كنندكه اميدواريم گامي به سوي جلو باشد. ازكاستيهاي اين مقاله عدم دسترسي به منابع بيشتردرباره موضوع تحقيق بودكه دراين مورد عذرماراپذيراباشيد.

  

 

 

 

مقدمه

      معلمان به طورمعمول دانش آموزاني راكه سخت كوش،ساعي وعلاقه مندبه دروس باشند،درزمره ي دانش آموزان خوب قرارمي دهندويابه طورخلاصه مي گويند:دانش آموزان خوب آن هايي هستندكه دردروس خودانگيزه دارند.احيانا"منظورايشان دانش آموزاني است كه درفعاليت هاي آموزشي خودموفق هستند.به طوركلي همه ي انسان هابه جزبيماران روحي _رواني براي برخي ازكارهاانگيزه دارندوبراي برخي ديگرهيچ انگيزه اي ندارند.همواره ديده ايم كه بعضي ازجوانان به طورمثال براي بازي فوتبال انگيزه دارند،برخي ديگرفرضا"براي خريدموتورسيكلت وبرخي هم براي اين كه براي ديگران ناراحتي هاي مختلف را به وجودآورند،انگيزه دارند.درواقع همگي براي كاري انگيخته شده اند،ودليل نداردكه اين كارهمواره تكاليف مدرسه باشد(اسپالدينگ،1377،ص13).

     همواره دانش آموزان سخت كوشي هستندكه دركارهاي خودپيشرفتي هرچندكند،امايكنواختي دارندوهمچنين دانش آموزان باهوشي هستندكه ازتوانايي هاي خودبه خوبي بهره نمي گيرند.معلمان به طورمعمول دانش آموزان نوع اول رابرنوع دوم ترجيح  مي دهند.اين معلمان براين باورندكه دانش آموزان داراي انگيزش،حتي اگرازپيشرفت اندكي برخوردارباشند،درمحدوده ي توانايي خودعمل مي كنند.بنابراين تلاش براي افزوني انگيزش تحصيلي ازاهميت بسزايي برخورداراست.ديگرآن كه نظارت بركلاسي كه دانش آموزان داراي انگيزش دارد،بادشواري چنداني روبرونمي شود.چنين دانش آموزاني به برنامه ي انضباطي نيازي ندارندوبه توصيه هاي معلم توجه مي كنندودرمواردلازم به بحث وگفتگوبامعلم مي پردازند.معلم نيزترغيب مي شودتابراي بهبودكيفيت آموزش خودتلاش بيشتري كند(همان منبع،ص14).      

         روان شناسان وپژوهشگران درموردانگيزش انسان به دونوع انگيزش بيروني ودروني اشاره كرده اند.انگيزش بيروني باهدف كسب پاداش واجتناب ازتنبيه ارتباط داردولي انگيزش دروني باتمايل دروني براي انجام موفقيت آميزصرف يك تكليف مرتبط است.كسي كه درموردخود ازاحساس كفايت وخودمختاري برخورداراست،انگيزش دروني دارد.بنابراين معلمان درمحيط هاي آموزشي بايدسعي كننداين دوموردرانزددانش آموزان تقويت كنند(همان منبع،ص16).

تعريف وطرح مسأله 

       آشكاراست،كه دانش آموزبدون انگيزش لازم بهره اي ازآموزش خوب نمي برد.چنين چيزي راهم مي توان درمحيط هاي آموزشي وهم باتوجه به تحقيقات مشاهده كرد.پس دليل اين كه درفعاليت هاي ياددهي ويادگيري بعضي مدارس كمتربه اين موضوع مهم عنايت مي شود،چيست؟وچرااين توجه اندك نيزاغلب درمحدوده ي تحقيقات موجودباقي مي ماند؟آيا    مي توان فرض كردكه معلمان نتايج چنين تحقيقاتي رابه واقع درفعاليتهاي آموزشي خويش به كار مي گيرند؟

         دليل اين تحقيق اين است كه كه نقصاني كه دراين زمينه به طوركلي مشهوداست،برطرف گردد.اگربتوانيم دانسته هاي خويش رادرموردانگيزش باروش هاي عملي دركلاس درس هماهنگ سازيم،به اهداف خودنائل شده ايم.صرفا"دراين صورت است كه مامعلمان خواهيم توانست ازاين داده هابهره ي لازم وكافي راببريم.

         پرسشي كه دراين بابت مطرح است،اين است كه آياكلاس درس رامي بايدباكدامين روش اداره نمود؟معلم _محوري[1] يادانش آموزمحوري[2]وياتلفيقي ازاين دو؟دركلاس هايي كه باروش معلم _محوري اداره مي شود،بيشتربرپيشرفت دانش آموزان(كفايت شخصي)توجه مي شودودرروش دانش آموز_محوري عنايت براستقلال دانش آموزان(خودمختاري)است.ماسعي مي كنيم باتلفيقي ازاين دوروش بتوانيم دانش آموزان رابه پيروي ازخواسته هاوانتظارهاي اصولي معلم ووالدين خويش تشويق وترغيب نماييم .براي اين كه توازني ميان انگيزش دروني وبيروني دانش آموزان ايجاد شودماسعي خواهيم كردتشويق هاوتنبيه هاي رايج راكنارگذاشته وراهي نو براي ايجادعلاقه براي پيشرفت تحصيلي دانش آموزان پيداكنيم.

 

 

 توصيف وضعيت موجود

        يكي ازدشواري هاي انگيزشي بااهميت درمدارس،وجوددانش آموزاني است كه خودراخودگردان وخودمختارنمي دانند.معلماني كه بيش ازاندازه دستورمي دهند،اين امرراتشديدمي كنند.دانش آموزان دراين مورد به يكي ازسه طريق زير عمل مي كنند:برخي آشكارامقاومت مي كنند.آن هاازاطاعت ازتقاضاهاي نمادقدرت امتناع   مي كنند.(رفتارضدقدرت/همسال گرا).برخي ديگرازطريق همانندسازي خودرابانمادقدرت پاسخ مي دهند.آن هابراي جلب توجه واحترام شخصي به شدت تلاش مي كنند(رفتارتوجه طلب/وابسته به قدرت).امابيشتردانش آموزان طريق انفعال راپيش مي گيرند.آن هاباتقاضاهاي نمادقدرت كم ترين پيروي رادردرون دارند،اماهيچ شوروشوقي دركارخودنشان نمي دهند(رفتارمنفعل/مطيع).معلمان مي بايددرمقابله بااين دانش آموزان بياموزندكه چگونه ادراك آن هاراازكنترل شخصي افزايش دهند(اسپالدينگ،1377،ص170).

        درمدرسه ي مانيزچنين وضعيتي حاكم بودبرخي ازدانش آموزان ازتقاضاهاي معلمان براي پيشرفت تحصيلي امتناع مي كردندوبعضا"آشكارامقاومت مي كردند،بعضي راه انفعال راپيش مي گرفتند؛روزي نبودكه معلمان دانش آموزي رابه خاطروضعيت درسي ضعيف به دفترمدرسه فرستاده نباشند.من به عنوان مديرمدرسه هميشه دراين فكربودم كه چگونه  مي شوددردانش آموزان ايجادعلاقه كردتا پيشرفت تحصيلي آن هابهبوديابد.

 

روش هاي گردآوري اطلاعات

       براي اين منظورجلسه اي راباشوراي معلمان،دانش آموزان،انجمن اولياومربيان ترتيب دادم كه ماحصل بحث دراين شوراها«ايجادانگيزه دردانش آموزان» بود؛حالاهركسي به طريقي براي افزايش انگيزه ي دانش آموزان نظرمي داد.درمشورت باسايرمديران مدارس هم درمورد انواع مشوق هاوانگيزش هاتبادل نظرشد.

 

راهكارهاي ايجادانگيزه دردانش آموزان وتأثيرآن درپيشرفت تحصيلي

   1-طرح مطالب درسي به صورت پرسش هاي جالب : مطلب يا موضوعي را كه مي خواهيم كودك و نوجوان يادبگيرد ، به صورت پرسش يا پرسش هايي روشن و جالب كه آنها را به فعاليت ذهني و پويندگي ترغيب نمايد ، مطرح كنيم . بايد تلاش نمود تا در دانش آموزان احساس نياز به وجود آيد .

2- دانش آموزان در اثر شكست در درسي نسبت به آن نگرش منفي پيدا مي كنند بايد به آنها كمك كرد تا با كسب موفقيت در درس جديد ، به تصويري مثبت از توانايي خود دست يابند زيرا يادگيري همراه با موفقيت به ايجاد انگيزه منجر مي شود . 

3- تجربه و تماس مستقيم با مطالب درسي : سعي نماييد تا دانش آموزان آنچه را كه مي خواهند يادبگيرند با آن تماس پيدا نموده و تجربه مستقيم و عملي داشته باشند .

4- اهداف آموزشي مورد انتظار از دانش آموزان را در آغاز درس براي آنها بازگو نماييد . اهداف بايد روشن و متناسب با توانايي دانش آموزان باشد .

5- اجراي نقش : بهتر است در زمينه برخي از موضوعات ازجمله تاريخ ، ادبيات ، ديني و … دانش آموزان را تشويق نماييم تا موضوع مورد نظر را به صورت نمايش در آورند . اجراي نمايش در تفهيم مسائل تربيتي و اخلاقي بسيار مفيد و مؤثر مي باشد .

6- در شرايط مقتضي و مناسب از تشويق هاي كلامي استفاده كنيد . مثلا“‌ خوب ، آفرين ، مرحبا و …

7- بايد شرايطي فراهم شود تا دانش آموز موفقيت خود را احساس كند زيرا هيچ چيز همانند خود موفقيت به موفقيت كمك نمي كند .

8- تكاليف ارائه شده نه بايد بسيار مشكل باشد و نه ساده ، از ارائه تكاليف يكنواخت بايد پرهيز كرد و به عبارتي تكاليف بايد خاصيت برانگيختگي داشته باشند .

9- مشخص كردن نحوه انجام كار براي يادگيرنده : كاري را كه دانش آموز قرار است انجام دهد بايد دقيقا“ مشخص شود .

10- تبادل نظر با دانش آموزان در باره مشكلات درسي و شركت دادن آنها در طرح نقشه هاي كار و فعاليت

11- استفاده از نمرات و آزمون ها براي ايجاد انگيزه در دانش آموزان(سالخي،1388).

12_ قدردانی از کار دانش آموز اورا به کوشش و تلاش بیشتر و دلبستگی به درس وادار خواهد نمود

 

تجزيه و تحليل داده ها

    ازتجزيه وتحليل داده هامعلوم شدكه انگيزش ها چه دروني وچه بيروني بايدپيشرفت دانش آموزرامدنظرقراردهدنه اين كه فقط دانش آموزبااستعدادوداراي ضريب هوشي بالا، چون اعتقادبراين بودكه مامي خوستيم اكثردانش آموزان به پيشرفت تحصيلي محسوسي برسندوهدف نخبه پروري نبود.

 

ويژگي راه پيشنهادي براي تغيير

      بخش عمده اي ازنقش معلمان،ايجادمحيطي امن،اعتمادبخش وحمايت آميزاست كه باابرازعلاقه،توجه وملاحظه ي خالصانه به هردانش آموز،به وجودمي آيد.يافته هاي پژوهشي نشان مي دهندكه بخشي ازضرورت هاي ايجادفضاي امن ومطمئن براي دانش آموزان،برساخت هاي غيررقابتي_مشاركتي_وآن نوع اهداف آموزشي تأكيدداردكه مقايرباساخت هاي رقابت آميزاست.تحقق اهداف نبايدبه صورتي باشدكه دربازي يادگيري برخي ازدانش آموزان برنده وبرخي ديگربازنده باشند.درافزايش فضاي امن وحمايت آميز،برجسته كردن ارزش فضيلت هاي دانش آموزان،همراه بامهارت ها،وتوانايي هاي منحصربه فردشان وارزش فرآينديادگيري وتكاليف يادگيري،اهميت دارد.پاداش دادن به فضيلت هاي دانش آموزان وتشويق آن هابه دادن پاداش به خودواحساس غرورنسبت به فضيلت هاي خويشفمنجربه ايجادفضايي مي شودكه هردانش آموزدرآن احساس «موردتوجه »بودن مي كند(مك كومبزوپاپ،1388،ص45).

         نقش مابه عنوان برانگيزاننده،دربردارنده ي رشدفزاينده ي احساس مثبت دانش آموزنسبت به خودوايجادانگيزه يادگيري به عنوان يك عامل مهم،خلاقانه وهماوردجويانه است،زيرايادگيري امري فعال وهدفمنداست ومابراي اين كارنيازبه راهبردهايي داريم كه باتشويق فعالانه،رفتاروافكارهدفمنددانش آموزان رابه كارگيرد.هم چنين،دانش آموزان براي درك توانايي هايشان،وبراي ايجادنگرش هاي مثبت وتغييرنگرش ها،وباورهاي منفي كه نسبت به خودويادگيري دارند،به كمك مانيازمندند(همان منبع).

       بااين رهنمودها،ويژگي راه پيشنهادي براي ايجاد تغييراين بودكه موفقيت دانش آموزان به تلاش آن هانسبت داده وهم چنين دانش آموزان راتشويق مي كرديم تاموفقيت هايشان رابه توانايي هايشان نسبت دهند تاآن هاپله به پله نردبان ترقي رابپيمايندوبااين ترفندما  مي توانستيم حتي اعتمادبه نفس دانش آموزان  خيلي ضعيف ازنظردرسي رابهبودبخشيم.

 

 

 

 

 

 

 

چگونگي اجراي تغييرپيشنهادي

      تجارب علمي،اين ضرب المثل معروف را«كه هيچ عاملي به پيروزي وموفقيت انسان به  اندازه ي خودموفقيت وپيروزي،مددنمي رساند»تأييدنمي كند.بشرآن گاهدرعمل ورفتارخويش كوشش نشان مي دهدكه درآن عمل،احساس موفقيت وكاميابي نمايد.اگرمعلمي بخواهدشوق وعلاقه ي مداومي درشاگردانش به وجودآيدبايدگام به گام،موفقيتي راكه احرازكرده اندبه آنان ابرازكند(شكوهي يكتا،1376،ص161).

         منظورازموفقيت اين نيست كه بلافاصله شاگردان به هدف نهايي خوددست يابند،بلكه منظورازآن،پيشرفت تدريجي به سوي هدف مطلوب مي باشد.لذادرمدارس پيشرفته،شناسنامه ي خاصي تهيه مي شودكه هفته به هفته ياماه به ماه كمِّ وكيف پيشرفت وفعاليت شاگردان رادرآن ثبت وضبط مي كنند(همان منبع،ص162).

           براي اين منظورماكارت هايي را(باطرح رنگي وپرس شده) صورت ذيل طراحي كرديم.ودرجلسه شوراي معلمان تصويب شدكه معلمان باصلاح ديد خودشان هرتلاش روبه جلوارزش مند ازدانش آموزدرزمينه ي فعاليت هاي ياددهي ويادگيري،انضباطي رامشاهده نمودنديكي ازاين كارت ها رادرحضوردانش آموزان وباتحسين فعاليت دانش آموزبه وي تقديم نمايندودانش آموزان هم باجمع آوري 5عددازازاين كارت هاازبانك جوايزدفترمدرسه ،خودشان جايزه انتخاب كنند.

 

 

 

 

 

 

 

چگونگي نظارت برراه حل جديد

  مربي پرورشي وخودم هرهفته يك بارازكلاس هابازديدمي كرديم ودرموردنحوه ي اجراي برنامه بادبيران،معلمان ومسئول كميته ي علمي_فرهنگي شوراي دانش آموزي بحث وتبادل نظر          مي كرديم وهم چنين كارشناسان اداره ي متبوع هم ازنحوه ي فعاليت هاي ياددهي _يادگيري درمدرسه، هرماه بازديدمي نمودند.

 

چگونگي ارزيابي ازراه حل جديد

    نظربه اين كه اين موردپيشنهادي بعدازامتحانات نوبت اول درمدرسه به اجرادرآمد،  براي ارزيابي ازراه حل جديد،معدل نمرات نوبت اول دانش آموزان بانوبت دوم مقايسه شد كه پيشرفت قابل محسوس دراين مورد ملاحظه شد.وهمچنين درطول برنامه دبيران ومعلمان ازپيشرفت تحصيلي قابل توجهي به خصوص دردانش دآموزان ضعيف ازنظر تحصيلي گزارش مي دادند.

 

 

 

 

 

 

 

نتیجه گیری

    هدف من دراين اقدام پژوهي شناسايي وتشريح برخي ازاصول كلي آموزشي بود،كه معلمان بااستفاده ازآن هابتوانندعلاوه برانگيزش بيروني انگيزش دروني دانش آموزان راافزايش بخشند.اصل اول اين كه محيطي دركلاس ايجادشود،كه قابل پيش بيني باشد،دانش آموزبايدبداندكه طرح هاي معلم براي آينده چيست،تابتواندبه خوبي بردشواري هاپيروزشود.اصل دوم عبارت ازبرقراري توازن ميان فعاليت هاي آسان ودشواراست.دانش آموزان بايدباكارهاي آسان تواناييهاي خودرابروزدهندوباكارهاي دشوارتوانايي هاي جديدي كسب كنند.اصل سوم عبارت ازتأمين حمايت آموزشي لازم براي دانش آموزان است،بدون آن كه ادراك كنترل آن هاآسيب ببيند.

        تنهاگوينده دركلاس نبايدمعلم باشد،بلكه با  سرمشق دهي،خردكردن هدف وتقسيم كارمي تواندبه نتايج مطلوب برسد.اصل چهارم عبارت ازفرصت انتخاب وياكنترل بر يادگيري است،بي آن كه به ادراك كفايت دانش اموزلطمه اي واردآيد.كسب موفقيت درتمامي انتخاب هاآسان نيست.مي توان دانش آموزاني راكه درانتخاب هاي مفيدبامشكل مواجه مي شوند،تشويق كردتاانتخاب هاي ساده تري داشته باشند،وبرعكس مي توان دانش آموزان به جانب انتخاب هاي دشوارترسوق داد.اصل پنجم ،عبارت ازمقايسه ي عملكردكنوني وپيشين دانش آموزان ويامقايسه بامعيارهاي تعيين شده است.دانش آموزان رانبايدباهم مقايسه كرد،بلكه عملكردآن هارابايدبامعيارهاي موفقيت مقايسه نمود.سرانجام اصل ششم عبارت ازچگونگي به كارگيري فعاليت هاي جذاب وبديع است(اسپالدينگ،1377،ص47).

         بااين رهنمودهاوتواصيف تصميم نهايي برآن شدكه اولا"معدل دانش آموزان درنوبت اول بانوبت اول سال گذشته مقايسه شودوهمچنين كارت تلاش آفرين براي دانش آموزان تلاش گرصادرگردد.وصف اين شوروهيجاني كه دربين دانش آموزان اتفاق افتاده بودغيرقابل توصيف بودوانصافا"هم معلمان وهم دانش آموزان براي بهبودپيشرفت تصيلي تلاش مضاعف مي كردند.

 

                 فهرست منابع

 1- اسپالدينگ،چريل ال،1377،انگيزش دركلاس درس،ترجمه ي محمرضانائينيان واسماعيل بيابانگرد،تهران،انتشارات مدرسه

سالخي، مردمحمد،1388،راه هكارهاي ايجاد انگيزه در دانش آموزان و تاثير آن در پيشرفت تحصيلي،بازيابي شده

 

 

اقدام پژوهی چگونه مي توانم افزايش انگيزه براي پيشرفت