زندگی نامه :

عمر خیام نیشابوری متولد سده پنجم نام کامل: غیاث‌الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خیام نیشابوری  زاده 28 ا ردیبهشت 427 خورشیدی در نیشابوراست و در12 آذر 510 خورشیدی در گذشته است و مقبره او در نیشابور واقع است  که خیامی و خیام نیشابوری نیز نامیده می شده است .فیلسوف- ریاضی دان-ستاره شاناس و رباعی شناس دوره سلجوقی است.

آوازه و شهرت وی بیشتر به خاطر رباعیات او بوده است.

القاب:

نظامی عروضی به او حجه الحق لقب داده و ابوالفضل بیهقی به او لقب امام عصر داده است. همچنین دارای القاب دیگر ی نیز هست که چند تا از ان ها در این جا اورده شده

حکیم حجة الحق، خواجه، امام، الفیلسوف حجة الحق، خواجه امام، حکیم جهان و فیلسوف گیتی، الشیخ الامام، الشیخ الاجل حجة الحقو ...

دوستان خیام :

بنا به روایت ها خیام و حسن صباح و خواجه نظام الملک به سه یار دبستانی معروف بوده اند و بعد هه هریک به سمت و سویی رفته اند .

ریاضیات :

س. ا. کانسوا گفته:خیام در تاریخ ریاضی سده‌های ۱۱ و ۱۲ و شاید هم بتوان گفت در تمام سده‌های میانه حکیم عمر خیام متولد نیشابور خراسان نقش عمده‌ای داشته‌است.

خیام اول کسی است که به تحقیق منظم علمی در معادلات درجات اول و دوم و سوم پرداخته، و طبقه‌بندی تحسین‌آوری از این معادلات آورده‌است، و در حل تمام صور معادلات درجه سوم منظماً تحقیق کرده، و به حل در اغلب موارد ناقص هندسی آنها توفیق یافته، و رساله وی در علم جبر، که مشتمل بر این تحقیقات است، معرف یک فکر منظم علمی است؛ و این رساله یکی از برجسته‌ترین آثار قرون وسطائی و احتمالاً برجسته‌ترین آنها در این علم است.

یکی دیگر از آثار ریاضی خیام رسالة فی شرح ما اشکل من مصادرات اقلیدس است. او در این کتاب اصل موضوعهٔ پنجم اقلیدس را دربارهٔ قضیهٔ خطوط متوازی که شالودهٔ هندسهٔ اقلیدسی است، مورد مطالعه قرار داد و اصل پنجم را اثبات کرد.

ستاره شناسی:

 یکی از برجسته‌ترین کارهای وی را می‌توان اصلاحا گاهشماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام الملک که در دورهٔ سلطنت ملک شاه سلجوقی بوده است دانست. وی بدین منظور مدار گردش کرهزمین به دور خورشید را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه نمود.

خیام در مقام ریاضی‌دان وستاره شناس تحقیقات و تالیفات مهمی دارد. از جمله آنها رسالة فی البراهین علی مسائل الجبر و المقابله است که در آن از جبر عمدتاً هندسی خود برای حل معادلات درجه سوم استفاده می‌کند.

موسیقی:

خیام به تحلیل ریاضی موسیقی نیز پرداخته‌است و در القول علی اجناس التی بالاربعاء مسالهٔ تقسیم یک چهارم را به سه فاصله مربوط به مایه‌های بی‌نیم‌پرده، با نیم‌پردهٔ بالارونده، و یک چهارم پرده را شرح می‌دهد.

ادبیات :

خیام زندگی‌اش را به عنوان ریاضیدان و فیلسوفی شهیر سپری کرد، در حالی‌که معاصرانش از رباعیاتی که امروز مایه شهرت و افتخار او هستند بی‌خبر بودند.

قدیمی‌ترین کتابی که در آن از خیام شاعر یادی شده‌است، کتاب خریده القصر است . این کتاب به زبان عربی و در سال ۵۷۲ یعنی نزدیک به ۵۰ سال پس از مرگ خیام نوشته شده‌است. کتاب دیگر مرصادالعباد نجم الدین رازی است.

این کتاب حدود ۱۰۰ سال پس از مرگ خیام در ۶۲۰ قمری تصنیف شده‌است

اثار خیام :

  رسالة فی البراهین علی مسائل الجبر و المقابله به زبان عربی، در بارهٔ معادلات درجهٔ سوم.

  رسالة فی شرح مااشکل من مصادرات کتاب اقلیدس در مورد خطوط موازی و نظریهٔ نسبت‌ها.

رساله ضیاء العلی

رساله‌ای در صورت و تضاد

ترجمه خطبه ابن سینا

رساله‌ای در صحت طرق هندسی برای استخراج جذر و کعب

رساله مشکلات ایجاب

  رساله‌ای در طبیعیات

قسطاس المستقیم

  رسالهٔ مسائل الحساب، این اثر باقی نمانده‌است.

  القول علی اجناس التی بالاربعاء، اثری دربارهٔ موسیقی.

  رساله کون و تکلیف به عربی درباره حکمت خالق در خلق عالم و حکمت تکلیف که خیام آن را در پاسخ پرسش امام ابونصر محمدبن ابراهیم نسوی در سال ۴۷۳نوشته‌است و او یکی از شاگردان پورسینا بوده و در مجموعه جامع البدایع باهتمام سید محی الدین صبری بسال ۱۲۳۰ و کتاب خیام در هند به اهتمام سلیمان ندوی سال ۱۹۳۳ میلادی چاپ شده‌است.

عیون الحکمه

رساله در علم کلیات

  رساله در تحقیق معنی وجود

اشعار عربی خیام که در حدود ۱۹ رباعی آن بدست آمده‌است.

رساله لوازم الاکمنه

رساله ای در بیان زیگ ملکشاهی

و ...

نامگذاری به نام خیام :

یکی از حفره های ماه به نام عمر خیام است

سیارکی در سال 1980 به نام خیام نامگذاری شده است.

در تونس هتلی به نام خیام ساخته شده.

در فرانسه و مصر شراب هایی به نام خیام تولید میشود

نام یکی از ایستگاه های قطار در نیشابور نیز خیام است

خیابان خیا م در تهران

در سال 1892 میلادی انجمن عمر خیام در لندن توسط گروهی از دانشمندان و ادبیات دوستان بنیان گذاری شد.