تحقیق درباره پژوهش آزمايشي

پژوهش آزمايشي بيش از هر فن پژوهشي ديگري بر اصول رويكرد اثبات گرايي مبتني است. پژوهش گرهاي طبيعي و رشته هاي كاربردي مرتبط با آن ها از آزمايش استفاده مي كنند.

آزمايش هاي مبتني بر شعور متعارف، نسبت به آ‍زمايش هاي علمي از دقت و نظام يافتگي كمتري برخوردارند.

پژوهش آزمايشي در مقايسه با ساير فنون پژوهش اجتماعي، توان بيشتري براي آ‍زمون روابط علي دارد؛‌زيرا در چنين پژوهشي، سه شرط لازم براي احراز روابط علي (ترتيب زماني، وجود رابطه (پيوستگي) و حذف جايگزين هاي محتمل) به طور شفاف محقق مي شوند.

سؤال پژوهشي براي پژوهش آزمايشي

سؤال هاي مناسب براي استفاده از منطق پژوهش آزمايشي، با محدوديت هاي اخلاقي و كاربردي مداخله در امور انساني به منظور تحقق هدف هاي پژوهش در تقابل است.

پژوهش آزمايشي معمولاً براي موضوع هايي كه مقياس يا قلمرو محدودي دارند، بسيار مناسب است. اين نقطه قوت، آزمايش گرها را قادر مي سازد كه بتوانند با منابعي محدود ودر مدت زماني كوتاه، به تدوين و اجراي آزمايش هاي بسيار بپردازند.

پژوهش هاي آزمايشي، پژوهش گرها را تشويق مي كنند كه به مطالعه تأثير يك يا تعدادي از متغيرهاي علي بپردازند. مزيت تعيين روابط علي، در شرايطي كه پژوهش گر تلاش مي كند به صورت هم زمان به مطالعه متغيرهاي متعدد بپردازد، يك محدوديت تلقي مي شود.

عامل ديگر كه بر سؤال هاي پژوهشي متناسب با روش آ‍زمايشي تأثير مي گذارد، عرف است.

اغلب براي موضوع هاي شبيه به هم، مي توان هم از روش آزمايشي و هم غيرآزمايشي استفاده كرد.

توزيع تصادفي در پژوهش ازمایشی

توزيع تصادفي در معناي آماري يا رياضي تصادفي محسوب مي شود نه در معناي زبان روزمره. در زبان روزمره، تصادفي به معناي برنامه ريزي نشده و اتفاقي است. انتخاب تصادفي پژوهش گرها شرايطي فراهم مي سازد كه يك مورد خاص بتواند در يك گروه يا گروه ديگر دسته بندي شود. يك فرايند تصادفي،‌فرايندي است كه در آن همه موردها براي انتخاب شدن در يك گروه يا گروه ديگر، از شانس دقيقا مساوي برخوردارند.

توزيع تصادفي به معناي دسته بندي افراد مورد مطالعه به گروه ها در ابتداي پژوهش آ‍مايشي است كه با استفاده از فرآيند تصادفي انجام مي شود؛ بنابراين، آزمايشگر مي تواند با گروه ها به شيوه اي يكسان برخورد كند.

توزيع تصادفي يا تصادفي كردن، به دور از سوگيري است زيرا خواست پژوهش گر در تأييد يك فرضيه يا علايق شخصي آزمودني در فرايند انتخاب وارد نمي شوند. سوگيري نكردن به معناي آن نيست كه هر گاه توزيع تصادفي انجام شود، گروه هايي با ويژگي هاي يكسان انتخاب مي شوند. بلكه به معناي آن است كه از نظر علم رياضي، همواره احتمال انتخاب يك مورد وجود دارد و در بلند مدت گروه ها شبيه به هم خواهند شد.

زبان آزمايش ها

در پژوهش هاي آ‍زمايشي، از موردها يا افراد به عنوان آ‍زمودني استفاده مي شود و متغيرها در ارتباط با آنها سنجيده مي شوند.

آزمايش هاي داراي هفت جزء هستند. همه آ‍زمايش ها، تمامي اين اجزاء را ندارند. اما برخي از آن ها علاوه بر اين هفت جزء اجزاي ديگري هم دارند.

1- متغير مستقل يا دستكاري

2- متغير وابسته

3- پيش آزمون

4- پس آ‍زمون

5- گروه آزمايش

6- گروه كنترل يا شاهد

7- توزيع تصادفي

پژوهش گرها براي دستكاري مسير زيادي را مي پيمايند. در مواردي دستكاري كوچك است؛ در مواردي ديگر، اين دستكاري پيچيده تر است.

شرايط جسماني، رفتارهاي اجتماعي، نگرش ها، احساسات يا باورهاي آزمودني كه در واكنش به دستكاري، تغيير مي كنند. متغير وابسته يا نتايج پژوهش آزمايشي هستند. متغيرهاي وابسته را مي توان با استفاده از قلم و كاغذ، مشاهده، مصاحبه، يا پاسخ هاي روان شناختي (براي مثال علائم ضربان قلب يا ميزان تعرق) سنجيد.

پژوهش گر در طول آ‍زمايش كرارا متغير وابسته را بيش از يك بار اندازه گيري مي كند. پيش آزمون به معناي سنجش متغير وابسته پيش از اقدام به دستكاري است و پس آزمون به سنجش متغير وابسته پس از اقدام به دستكاري در جريان آزمايش گفته مي شود.

پژوهش گرهاي آزمايشي اغلب به منظور مقايسه، آزمودني ها را به دو يا چند گروه تقسيم مي كنند. يك آزمايش ساده داراي دو گروه است كه تنها يكي از آنها دستكاري مي شود و گروه آزمايش نام دارد. گروه ديگر كه دستكاري نمي شود گروه كنترل نام دارد. زماني كه متغير مستقل ارزش هاي مختلفي به خود بگيرد، از بيش از يك گروه آزمايش استفاده مي شود.

مراحل اجراي آزمايش   

1- كار را با يك فرضيه سر راست كه براي پژوهش آزمايشي مناسب باشد،‌آغاز كنيد.

2- درباره طرح آزمايشي مورد نظر براي آزمون فرضيه ها با توجه به محدوديت هاي عملي تصميم گيري كنيد.

3- درباره چگونگي شروع دستكاري يا خلق موقعيتي كه به تأثير متغير مستقل منجر شود، تصميم بگيريد.

4- سنجه دقيق و قابل اطميناني براي اندازه گيري متغير وابسته طراحي كنيد.

5- يك محيط آزمايشگاهي فراهم كنيد و به اجراي آزمايش مقدماتي بپردازيد.

6- آزمودني ها يا موردهاي مناسب را پيدا كنيد.

7- به طور تصادفي آزمودني ها را در گروه ها توزيع كنيد(وقتي كه در طرح پژوهشي مورد نظر، از توزيع تصادفي استفاده مي شود) و به آنان راهنمايي هاي دقيقي ارائه دهيد‍.

8- داده هايي براي سنجش پيش آ‍زمون متغير وابسته (اگر درطرح منتخب از پيش آز‍مون استفاده شده باشد) همه گروهها جمع آوري كنيد.

9- دستكاري را تنها در گروه آزمايش (يا در صورت وجود چندين گروه آزمايش به گروه هاي مرتبط) به كار بنديد و همه گروه ها را كنترل كنيد.

10- داده هايي براي سنجش پس آ‍زمون متغير وابسته جمع آوري كنيد.

11- هدف ها و دلايل انجام آزمايش را براي آزمودني ها شرح دهيد. از آنان سؤال كنيد كه فكر مي كنند چه چيزي دارد رخ مي دهد. بيان هدف ها و دلايل آزمايش براي آزمودني ها ضرورت دارد، زيرا از فريفتن آنان در مورد برخي از جنبه هاي آزمايش اجتناب مي شود.

12- داده هاي جمع آوري شده را مورد بررسي قرار دهيد و گروه هاي مختلف را با هم مقايسه كنيد. در هر كجا كه مناسب باشد، براي آ‍مون فرضيه ها از آمارها و نمودارها استفاده كنيد.

پژوهش گرهاي آ‍زمايشي گاهي اوقات براي كنترل شرايط آزيايشي به فريب متوسل مي شوند. پژوهش گر با متوسل شدن به فريب تلاش مي كنند ديده ها و شنيده هاي آزمودني و آنچه كه باور دارند دارد رخ مي دهد را كنترل كنند.

پژوهش گر ممكن است براي فريب واقعي، از دستكاري هاي نادرست و سنجه هاي غلطي براي متغير وابسته كند تا آ‍زمودني ها را از موضوع واقعي بي خبر نگاه دارد. استفاده از فريب در پژوهش هاي آزمايشي مسائل اخلاقي را در پي دارد.

انواع طرح هاي آزمايش

پژوهش گرها، اجزاي آزمايش (براي مثال پيش آ‍زمون، گروه هاي كنترل و مانند آن) را در چارچوب طرح آزمايشي باهم پيوند مي دهند. به دو دليل لازم است طرح هيا استاندارد آموخته شوند. اول آنكه در گزارش هاي پژوهش، پژوهش گرها به جاي توصيف طرح، تنها نام طرح استاندارد را روي آن مي گذارند. دوم، طرح استاندارد روش هاي متداول پيوند اجزاء طرح را نشان مي دهد.

فريب، زماني اتفاق مي افتد كه آزمايش گر درباره ماهيت واقعي آزمايش، به آزمودني ها دروغ مي گويد يا با كارهاي خود يا ايجاد شرايطي، پنداره نادرستي در آنان به وجود مي آورد.

طرح آزمايشي، به معناي برنامه ريزي و تنظيم اجزاء يك آزمايش است.

طرح آزماشي كلاسيك به طرح آزمايشي اي گفته مي شود كه در آن انتخاب به طور تصادفي انجام مي شود و از يك گروه كنترل، يك گروه آ‍زمايش و يك پيش آ‍زمون و يك پس آ‍زمون استفاده مي شود.

طرح هاي پيش آزمايشي: برخي طرح ها فاقد توزيع تصادفي و به عبارتي ميان بر هستند. چنين طرح هايي كه پيش آ‍زمايش ناميده مي شوند، در موقعيت هايي مورد استفاده قرار مي گيرند كه در آنها به كارگيري طرح هاي كلاسيك دشوار است.

طرح مطالعه موردي يك باره: چنين طرح هايي طرح هاي تك گروهي پس آزمون نيز ناميده مي شوند. اين طرح تنها داراي يك گروه، يك دستكاري و يك پس آزمون هستند. از آنجايي كه در اين گونه طرح ها صرفاً يك گروه وجود دارد. از توزيع تصادفي استفاده نمي شود.

طرح هاي تك گروهي با پيش آزمون و پس آزمون: اين طرح داراي يك گروه، يك پيش آ‍زمون، يك دستكاري و يك پس آزمون است و گروه كنترل و توزيع تصادفي ندارد.

طرح مقايسه گروههاي ايستا: اين نوع طرح، گروه هاي غير همسان با پس آزمون هم ناميده مي شود. اين طرح داراي دو گروه، يك آزمون و يك دستكاري است و توزيع تصادفي و پيش آ‍زمون ندارد. نقطه ضعف اين طرح آن است كه هر گونه تفاوت نتايج پس آ‍زمون در ميان گروه ها، به جاي آن كه به دستكاري مربوط باشد، مي تواند ناشي از تفاوت هاي گروه ها، پيش از اعمال آزمايش باشد.

طرح هاي شبه آزمايشي و خاص: چنين طرح هايي مانند طرح هاي كلاسيل، رابطه علي قطعي تري را نسبت به طرح هاي پيش آزمايشي نشان مي دهند. طرح هاي شبه آزمايشي به پژوهش گرها در آزمون روابط علي كه در آنها اجراي طرح كلاسيك دشوار يا نامناسب است، كمك مي كنند.

طرح آزمايشي دو گروه با پس آ‍زمون: اين طرح شبيه طرح مقايسه گره هاي ايستا است با اين تفاوت كه گروه ها به صورت تصادفي انتخاب مي شوند. اين طرح، همه اجزاء طرح كلاسيك به جز پيش آزمون را دارد. توزيع تصادفي احتمال وجود تفاوت ميان گروه ها پيش از دستكاري را كاهش مي دهد، اما پژوهش گر بدون استفاده از پيش آز‍مون، نمي تواند مطمئن شود كه گروه ها با هم يكسان هستند يا نه.

سري هاي زماني فاصله دار: در طرح هاي سري زماني فاصله دار،‌پژوهش گر از يك گروه استفاده مي كند و پيش و پس از دستكاري، پيش آ‍زمون هاي متعددي را براي سنجيدن تأثير دستكاري به كار مي گيرد.

سري هاي زماني هم ارز:  طرح سري هاي زماني هم ارز نوع ديگري از طرح هاي تك گروهي است كه در طول يك دوره زماني انجام مي شود. در اين طرح به جاي يك بار دستكاري يك پيش آزمون، سپس يك دستكاري و يك پس آزمون، به همين ترتيب دستكاري و پس آزمون ادامه مي يابد.

طرح مربع لاتين: به نوعي از طرح آزمايشي گفته مي شود كه بررسي مي كند ترتيب يا توالي گونه هاي متعدد دستكاري آزمودني ها چه تأثيري بر آنها مي تواند داشته باشد.

طرح چهار گروهي سالمون: نوعي طرح آزمايشي است كه در آن آ‍زمودني ها به صورت تصادفي در دو گروه كنترل و دو گروه آزمايش توزيع مي شوند. تنها يك گروه آزمايش و يك گروه كنترل پيش آزمون دريافت مي كنند و سپس از هر چهار گروه پس آزمون گرفته مي شود.

طرح عاملي: به نوعي طرح آزمايشي گفته مي شود كه اثر متغيرهاي مستقل متعدد را به طور همزمان در نظر مي گيرد.

اثر تعاملي: به معناي تأثير هم زمان دو متغير مستقل در تركيب با هم بر يك متغير وابسته است. چنين اثري از اثر متغيرهاي مستقل به صورت مجزا بيشتر است.

نشانه گذاري طرح

آزمايش ها مي توانند به روش هاي مختلفي طراحي شوند. نشانه گذاري طرح، نظامي كوتاه براي نمادپردازي اجزاء طرح آزمايشي است. اين نظام توصيفي پيچيده و به اندازه يك پارگراف از اجزاء آزمايش در قالب پنج تا شش نماد است كه در دو خط كنارهم قرار مي گيرند.

روايي دروني: به توانايي آ‍زمايش گرها در افزايش دقت منطقي تبيين علي گفته مي شود. اين امر با حذف تبيين هاي جايگزين بالقوه اي صورت مي گيرد كه در فرايند آزمايش (ارتباط ميان دستكاري و متغير وابسته) ممكن است پيش آيد.

تهديدهاي پيش روي روايي دروني

خطاي انتخاب.  اين تهديد زماني رخ مي دهد كه گروه هاي شركت كننده در پژوهش، مشابه هم نباشند.

رويداد: اين تهديد مربوط به زماني است كه رويدادي غيرمرتبط با دستكاري در طول آزمايش رخ مي دهد و بر متغير وابسته تأثير بگذارد.

رشد طبيعي: اين تهديدي  است در طول زمان به واسطه بعضي فرايندهاي زيست شناختي،‌ روان شناختي يا عاطفي جدا از دستكاري، در آزمودني ها تغييري ايجاد مي كند.

آزمون: گاهي اوقات، سنجه هاي پيش آ‍زمون خود بر آ‍زمايش تأثير مي گذارند. اين امر كه اثر آزمون ناميده مي شود، اعتبار دروني را تهديد مي كند؛ زيرا عاملي به جز دستكاري بر متغير وابسته تأثير گذارده است.

ابزار: اين تهديد با پايايي ثبات مربوط است و زماني اتفاق مي افتد كه ابزار يا سنجه اندازه گيري متغير وابسته در طول آزمايش تغيير كند.

افت در آ‍زمايش (ميرايي): افت در آزمايش يا ميرايي زماني اتفاق مي افتد كه همكاري آزمودني ها در آ‍زمايش قطع مي شود.

رگرسوين آماري: اين مشكل از دادن ارزش هاي حداقل و حداكثر توسط آزمودني ها و تمايل به خطاي تصادفي رخ مي دهد كه در نهايت نتايج گروه را به سوي ميانگين پيش مي برد. اين خطا مي تواند به دو شيوه رخ دهد.

در يك موقعيت غيرعادي بودن آزمودني ها به متغير وابسته (ارتكاب جرم) كه موجب مي شود كه در آغاز پاسخ آنان بيشتر به يك جهت تمايل پيدا كند.

موقعيت ديگر به مشكل ابزار اندازه گيري مرتبطا ست.

انتشار يا سرايت خبر دستكاري. نشر دستكاري به اين معناست كه آزمودني هاي متعلق به گروه هاي مختلف، با يكديگر ارتباط داشته و از دستكاري هايي كه در هر گروه انجام مي شود اطلاع پيدا كنند.

رفتار جبراني: برخي آزمايش ها بين گروه هاي مورد مطالعه تمايز قايل مي شوند؛‌به اين معنا كه به يكي از گروه ها امتيازي مي دهند كه به دو گروه ديگر داده نمي شود. اين نابرابري مي تواند فشاري براي كاهش تفاوت ها ايجاد كرده، منجر به رقابت غيردوستانه ميان گروه ها يا كاهش روحيه و افزايش بي ميلي شود. اين نوع رفتار مي تواند علاوه بر متغير مستقل، بر متغير وابسته نيز تأثير بگذارد.

انتظار آزمايش گر: اين واكنش و تهديد براي روايي دروني زماني رخ مي دهد كه آزمايش گر به طور غيرمستقيم، آزمودني ها را از فرضيه ها يا نتايج مطلوب آنها آگاه كند.

آزمايش بي خبري دو گانه: به نوعي از پژوهش آزمايشي گفته مي شود كه در آن آزمودني ها و همكاران پژوهش گر كه مستقيماً با آزمودني ها در ارتباطند، از ويژگي هاي آ‍زمايش اطلاعي ندارد.

روايي بيروني و آ‍زمايش هاي ميداني

واقع گرايي: به معناي تأثير دستكاري يا محيط آزمايش بر آزمودني است و زماني اتفاق مي افتد كه آ‍زمودني ها واقعا از آزمايش تأثير بپذيرند. در صورتي كه آ‍زمودني ها از دستكاري تأثير نپذيرند، واقع گرايي كم اثر مي شود.

واقع گرايي دنيوي: واقع گرايي دنيوي به طور مستقيم تأثير زيادي بر روايي بيروني مي گذارد. توانايي تعيمم آ‍زمايش ها به جهان واقعي. دو جنبه آزمايش را نمي توان تعميم داد. اولي تعميم از آ‍زمودني ها به ساير افراد است. جنبه ديگر تعميم دادن از يك دستكاري ساختگي به زندگي روزانه است.

واكنش پذيري: واكنش هاي آزمودني نسبت به آزمايش ممكن است با واكنش هاي آنان به زندگي واقعي متفاوت باشد؛ زيرا آنان مي دانند كه مورد آ‍زمايش قرار گرفته اند. اين امر واكنش پذيري ناميده مي شود. اثر هاثورن، نوع خاصي از واكنش پذيري است.

ويژگي هاي مورد انتظار: نوع ديگري از واكنش پذيري است. ممكن است افراد مورد مطالعه سرنخ هايي از فرضيه يا هدف آزمايش به دست آورند و رفتار خود را متناسب با آنچه كه فكر مي كنند از آنان انتظار مي رود.

اثر دستكاري دروغين: زماني اتفاق مي افتد كه آزمودني ها به جاي دستكاري واقعي، دستكاري دروغين دريافت كنند اما واكنش آنان نشان مي دهد كه گويي دستكاري واقعي دريافت كرده اند.

آزمايش آزمايشگاهي: به نوعي از پژوهش آزمايشي گفته مي شود كه در آن شرايطي ساختگي ايجاد مي شود به گونه اي كه آزمايش گر بر آن كنترل كامل داشته باشد.

 

آزمايش ميداني: نوعي پژوهش آزمايشي است كه در محيط طبيعي انجام مي شود.

 

تحقیق درباره پژوهش آزمايشي