لطفا صبر کنید ...
تحقیق و مقاله درباره افسردگی
افسردگی
افسردگیمیتواندتنهایکباردرزندگیفرداتفاقبیفتد . بههرحالاغلببهصورتحملاتتکراریدرطولزندگیبادورههایبدونافسردگیدربینآنهااتفاقمیافتدیامیتواندوضعیتیمزمنباشدکهنیازمندیکدرمانپیوستهدرطیزندگیباشد.
افسردگیاختلالیاستکهبرتفکر،خلق،احساسات،رفتاروسلامتجسمیشماتأثیرمیگذارد.
پیشازاینعقیدهبراینبودکه « تمامآندرسرشماست » واگرواقعاًتلاشکنیدمیتوانیدخودراازآنرهاکنید. امروزهپزشکانمیدانندکهافسردگینوعیضعفنیستوشمابهتنهایینمیتوانیدآنرادرمانکنید. افسردگییکاختلالپزشکیبازمینهشیمیایییازیستشناسیاست .گاهیاوقاتیکزندگیپراسترسمحرکیبرایافسردگیمیشود. درسایرمواردبهنظرمیرسدکهافسردگیبدونیکعلتتعیینشدهمشخصوبطورخودبخودیرویمیدهد.
افسردگی،بدونتوجهبهعلتآنچیزیبیشازیکحالتمحزونویایکخمودگیدرآماتیکاست .
افسردگیمیتواندتنهایکباردرزندگیفرداتفاقبیفتد . بههرحالاغلببهصورتحملاتتکراریدرطولزندگیبادورههایبدونافسردگیدربینآنهااتفاقمیافتدیامیتواندوضعیتیمزمنباشدکهنیازمندیکدرمانپیوستهدرطیزندگیباشد.ایناختلالبیشاز۱۸میلیونآمریکاییرادرتمامسنینونژادهامبتلاکردهاست.
داروهاییکهدردسترسهستند،حتیدرموردافسردگیهایبسیارشدیدایمنومؤثرهستند. بادرمانمناسب،بسیاریازافرادیکهافسردگیشدیددارند،درعرضچندهفتهبهبودیمییابندومیتوانندبهفعالیتهایطبیعیروزانهخودبازگردند .
●● علایمونشانهها
● دونشانهشاخصافسردگیکهنشانههایکلیدیبرایتشخیصمحسوبمیشونددرزیرآوردهشدهاند .
● ازدستدادنعلاقهبهامورروزمرهطبیعی
شماعلاقهوخوشحالیخودرادرفعالیتهاییکهقبلاًازآنهالذتمیبردیدازدستمیدهید. اینمورد « بیلذتی » نامیدهمیشود .
● خلقافسرده
شمااحساسغمیاناامیدی،بیفریادرسیمیکنیدوامکانداردنوبتهایگریهداشتهباشیدازدیدپزشکانیاسایرمراقبینبهداشتیکهافسردگیراتشخیصمیدهند،علاوهبرمواردفوقبیشترعلائمونشانههاییکهدرزیرآوردهشدهاندنیزمیتوانددربیشترروزهاویاتقریباًهرروز،بهمدتحداقلدوهفتهدرفردوجودداشتهباشند .
● ختلالاتخواب
خوابزیادیامشکلاتحینخوابمیتواندعلامتیباشدمبنیبراینکهشماافسردههستید. بیدارشدندرنیمهشبیاصبحزودوناتوانیدربهخوابرفتندوبارهمعمولهستند .
● اختلالدرفکرکردنیامتمرکزشدن
ممکناستبرایتمرکزکردنیاتصمیمگرفتندچارزحمتشویدومشکلاتیباحافظهخودداشتهباشید .
● کاهشوزنیاوزنگیریقابلتوجه
کاهشیاافزایشوزنووزنگیرییاکاهشوزنبدونتوجیهمیتواندنشاندهندهافسردگیباشد .
● پرخاشگرییاکاهشحرکاتبدن
ممکناستبیقرار،پرخاشگر،تحریکپذیروزودرنجبهنظربرسید. یاممکناستاینطوربهنظربرسدکهکارهایتانراباسرعتآهستهانجاممیدهیدوبهسوالاتبهآهستگیوباصداییکنواختپاسخمیدهید .
● خستگی
ممکناستاحساسکسالتوفقدانانرژیراتقریباًهرروزداشتهباشید . ممکناستصبحهنگامبهاندازهزمانیکهدرشبقبلبهرختخوابمیرفتیداحساسخستگیکنید .
● اعتمادبهنفسپایین
ممکناستاحساسبیارزشیکنیدواحساسگناهشدیدداشتهباشید .
● کاهشعلاقهبهفعالیتجنسی
اگرپیشازظهورافسردگیازنظرجنسیفعالباشید،ممکناستکاهشقابلتوجهیدرسطحعلاقهخودبهداشتنارتباطجنسیاحساسکنید .
● افکارمرگ
ممکناستدیدگاهمنفینسبتبهخود،موقعیتخودوآیندهخودداشتهباشید . ممکناستافکارمرگ،مردنوخودکشیداشتهباشید .
افسردگیمیتواندشکایاتجسمیگستردهایرانیزمانندخارشعمومی،تاریدید،افزایشتعریق،دهانخشک،مشکلاتگوارشی) سوءهاضمه،یبوستواسهال( سردردوکمردردایجادنماید .
کودکان،نوجوانانوبالغینممکناستبهطورمتفاوتیبهافسردگیواکنشدهند. دراینگروههاممکناستنشانههااشکالمختلفداشتهباشدیابادیگروضعیتهاپوشاندهشود .
●● انواعاصلیافسردگیشاملمواردزیراست :
● افسردگیاساسی
ایننوعازاختلالخلقبیشازدوهفتهپایدارمیماند . نشانههامیتواند،شامل : احساسعظیمغموسوگ،ازدستدادنعلاقهوخوشحالیدرفعالیتهاییکهمعمولاًبرایتانلذتبخشاستواحساسگناهوبیارزشیباشد. ایننوعافسردگیمیتواندباعثکمخوابی،تغییراشتها،خستگیشدیدومشکلشدنتمرکزشود. فسردگیشدیدمیتواندخطرخودکشیراافزایشدهد.
● دیستایمی Dysthymia
نوعخفیفترامامداومترافسردگیاست. ایننوعحداقلدوسالواغلببیشاز۵سالدواممیآورد. علایمونشانههامعمولاًناتوانکنندهنیستندودورههایدیستایمیمیتواندبادورههایکوتاهمدتاحساسطبیعیبودنجابهجاشود. ابتلابهدیستایمیشمارادرخطربیشتربرایافسردگیاساسیقرارمیدهد .
● اختلالاتتطابقی
اگرفردیکهمحبوبشماستفوتکند،شغلتانراازدستبدهیدیاتشخیصسرطانبرایشماگذاشتهشودبسیارطبیعیاستکهاحساسفشار،غم،عصبانیتیالبریزشدنکنید . درنهایتبسیاریافرادباپایاناسترسهایزندگیبهحالتاولیهبازمیگردند. امابعضیخیر،اینچیزیاستکهبناماختلالتطابقیخواندهمیشود. زمانیکهپاسخشمابهیکحادثهیاواقعیتپراسترسباعثایجادعلائمافسرگیمیشود . بعضیافراددرپاسخبهیکحادثهمنفرددچاراختلالتطابقیمیشوند. بهنظرمیرسداینمشکلدردیگرانازترکیبیازعواملاسترسزاریشهدارد. اختلالتطابقیمیتواندحادباشد) کمتراز۶ماهدوامبیاورد( یامزمنباشد) بهمدتطولانیتریباقیبماند( .
پزشکاناختلالاتتطابقیرابراساساینکهعلایمونشانههایاولیهبهصورتافسردگییااضطرابباشندطبقهبندیمیکنند .
● اختلالاتدوقطبی
داشتندورههایعودکنندهافسردگیوسرخوشی)مانیا = شیدایی( مشخصکنندهاختلالدوقطبیاست.ازآنجاکهاینوضعیتاحساساترادرهردوسرطیف)قطبها( درگیرمیکند،اختلالدوقطبییااختلال A افسردگیشیدایینامیدهمیشود . شیداییبرقضاوتاثرمیکندوباعثگرفتنتصمیماتغیرهوشمندانهمیشود . بعضیافرادمراحلیازافزایشخلاقیتونوآوریدرطیمرحلهشیداییدارند. تعدادحملاتهرحملهدرهریکازقطبهاممکناستمساوینباشد .
بعضیافرادممکناستچندینحملهافسردگیپیشازمرحلهشیداییداشتهباشندیابالعکس. ● اختلالاتخلقیفصلی
اختلالاتخلقیفصلیشکلیازافسردگیاستکهبهتغییراتفصلوفقدانتماسباآفتابمربوطاست . ممکناستباعثبروزسردرد،تحریکپذیریوسطحپایینانرژیشود .
بسیاریافرادباافسردگیعلایماضطرابراهمنشانمیدهند . اضطرابیکهبعدازسن۴۰سالگیایجادشوداغلببهافسردگیمربوطاستتایکمشکلمستقل .
● علتها
هیچعلتمنفردیبرایافسردگیوجودندارد. اینبیماریغالباًشکلخانوادگیدارد . کارشناسانمعتقدندکهیکحساسیتژنتیکیدرترکیبباعواملمحیطیماننداسترسیابیماریجسمیمیتواندباعثایجادیکعدمتعادلدرموادشیمیاییمغزبانامنوروترانسمیترهاشودکهموجبافسردگیمیشود . بهنظرمیرسدعدمتعادلبینسهنوروترانسمیتر سروتونین،نوراپینفرینودوپامین باافسردگیمرتبطباشد.
دانشمندانکاملاًنمیدانندکهچگونهعدمتعادلدرنوروترانسمیترهامیتواندعلائمونشانههایافسردگیراایجادکند. بهطورقطعمشخصنیستکهآیاتغییراتنوروترانسمیترهاعلتافسردگیاستیانتیجهآن .
دانشگاه علوم پزشکی بوشهر
●● عواملیکهباافسردگیمربوطهستندشاملمواردزیراست :
● ارث : محققینچندژنراکهممکناستبااختلالاتدوقطبیمربوطباشندرامشخصکردهاند،آنانبهدنبالژنهاییمیگردندکهباسایراشکالافسردگیمرتبطباشند . اماهمهافرادیکهسابقهفامیلیافسردگیرادارندبهایناختلالدچارنمیشوند .
● استرس : وقایعپراسترسزندگی،بهویژهازدستدادنیاتهدیدبهازدستدادنیکفردمحبوبباشغلمیتواندمحرکافسردگیباشد .
● داروها : استفادهطولانیمدتازبرخیداروهامانندداروهاییکهجهتکنترلفشارخوناستفادهمیشوند،قرصهایخوابیاقرصهایجلوگیریازبارداریمیتوانندعلائمافسردگیرادربعضیافرادایجادکنند .
● بیماریها : ابتلابهیکبیماریمزمن،مثلبیماریقلبی،سکتهمغزی،دیابت،سرطانیاآلزایمرباعثمیشودکهشمادرخطربیشتریبرایافسردگیقراربگیرد. مطالعاتیکارتباطثابتنشدهبینافسردگیوبیماریقلبیرانشانمیدهد . افسردگیدربسیاریافرادیکهحملهقلبیداشتهانداتفاقمیافتد . افسردگیدرماننشدهمیتواندشمارادرخطربیشتریبرایمرگدرسالهایاولپسازسکتهقلبیقراردهد . ابتلابهکمکاریتیروئیدحتیاگرخفیفباشدهممیتواندباعثبروزافسردگیشود .
● شخصیت : صفاتشخصیتیخاصیماننداعتمادبهنفسپایینووابستگیشدید،بدبینیوحساسیتدربرابراسترسهامیتواندشمارامستعدافسردگینماید .
● افسردگیپساززایمان : احساسخفیفناراحتیکهمعمولاًچندروزتاچندهفتهپساززایماناتفاقمیافتددرمادرانمسئلهشایعیاست. دراینزمانممکناستاحساسناراحتی،عصبانیت،اضطراب،تحریکپذیریوکاهشظرفیتکنید. فرمشدیدتریاز baby blues افسردگیپساززایماننامیدهمیشودکهآنهمتازهمادرانراگرفتارمیکند .
● الکل،نیکوتینوسوءاستفادهازمواد : کارشناسانتصورمیکردندافرادافسردهالکل،نیکوتینوداروهایتغییردهندهخلقرابهعنوانراهیبرایکاهشافسردگیاستفادهمیکنند . امادرواقعاستفادهازاینموادمیتواندباافسردگیواختلالاظطرابیمرتبطباشد .
● رژیمغذایی: کمبودهایاسیدفولیکوویتامین B۱۲میتواندباعثایجادنشانههایافسردگیشود. سطوحپایینهردومادهمغزیباپاسخضعیفتریبهداروهایضدافسردگیهمراههستند .
● عواملخطر
افسردگیتمامسنینوتمامنژادهارامبتلامیکند. میزانافسردگیدرمیانافرادمتأهل،بخصوصمردانمتأهلوافرادیکهارتباطاتطولانیمدتدارندکمتراست. اینمیزاندربینافرادمطلقهوکسانیکهتنهازندگیمیکنندبیشتراست . احتمالعدمتشخیصافسردگیدرافرادسنبسیاربیشتراست .
زناندوبرابربیشازمردانافسردگیراتجربهمیکنند. گرچهمرداناحتمالکمترینسبتبهزنانبرایافسردگیدارند،ایناختلالبین۳تا۴میلیونمردآمریکاییرامبتلاساختهاست. تفاوتهایجنسیتیتاحدیمیتواندناشیازعللبیولوژیکمثلهورمونهاوتغییراتمتفاوتسطحوروترانسمیترهاباشد .
● چهوقتبایدبهدنبالتوصیهپزشکیرفت
اگرعلاقهکمیبهفعالیتهایلذتبخشدرخوداحساسمیکنید،اگراحساسغم،ناامیدی،خستگییابیارزشیمیکنیدواگرعاداتخوابوخوراکشمابهمیزانزیادیتغییرکرده،پزشکخودراببنیدتامشخصکنیدکهآیاافسردگیداریدیاخیر. اگرکسیرامیشناسیدکهشخصاتافسردگیرانشانمیدهد،اوراتشویقبهدریافتکمککارشناسانهکنید .
● غربالگریوتشخیص
برایتشخیصافسردگی،پزشکمعاینهبالینیشامل: آزمایشاتیبرایردکردنوضعیتهاییکهمیتوانندعلایمتقلیدکنندهافسردگیراایجادکنندانجامدهد .
اگرپزشکشماعلایمافسردگیشدیدرامیبینیدیابهاحتمالخودکشیمشکوکاستمیتواندشمارابهمتخصصروانپزشکارجاعکندیاحتیبستریفوریراتوصیهکند .
پزشکیاروانپزشکتشخیصافسردگیرابراساسعلائمونشانههایمشخصبیماریبعلاوهحضورعلائمونشانههاییکهمعمولاًهمراهباافسردگیهستندمیگذارند.
● عوارض
افسردگییکبیماریجدیاستکهمیتواندآثاروخیمیبرفردوخانوادهبهجاگذارد. افسردگیدرماننشدهمیتواندمنجربهمارپیچنزولیناتوانی،وابستگیوخودکشیشود. میزانخودکشیدرمردان۴برابربیشتراززناناست،گرچهزنانبیشتراقدامبهخودکشیمیکنند. میزانخودکشیپساز۷۰سالگیدرمردانافزایشمییابد،واینمیزانپساز۸۵سالگیبیشتراست .
علایمهشدارخاصیمیتواندنشاندهندهافسردگیشدیدواحتمالخودکشیباشند. باجدیتهردرمانیرابرایپیشگیریازخودکشیبهکارگیریدحتیاگرفردتحتدرمانافسردگیاست. اگرهریکازعلائمخطرزیررامشاهدهکردیدبایکپزشکیادرمانگاهروانیتماسبگیرید. ▪ (pacing ) آرامش،رفتارپرخاشگرانه،تغییراتخلقیزیادوبیخوابیبرایچندشبمتوالی.
▪ تهدیدیاعملبهآسیبجسمییاخشونت .
▪ تهدیدیاصحبتدرموردمرگیاخودکشیمانند: A دیگربرایماهمیتندارد@ یا A دیگرنیازینیستبیشازایننگرانمنباشی .
▪ افتفعالیتهاوارتباطات .
▪ کارهاییمانندخداحافظیبادوستان،نوشتنوصیتنامهیا ... .
▪ بهبودناگهانیخلقپسازیکدورهافسردگی .
▪ رفتارخطرناکغیرطبیعیمانندخریدیاحملاسلحهیارانندگی ... .
● درمان
ساختداروهایضدافسردگیوداروهایتثبیتکنندهخلقدرمانافسردگیرابهبودبخشیدهاست. داروهامیتوانندعلائمافسردگیرابرطرفکنندودربسیاریازانواعبیماریتبدیلبهخطاولدرمانشدهاند. رواندرمانیهممیتواندبخشیازدرمانباشدکهبهشماکمکمیکندبامشکلاتدائمیخودکهافسردگیراتحریکمیکندیابهآندامنمیزندکناربیایید. ترکیبیازداروهاویکدورهکوتاهرواندرمانیدرصورتیکهافسردگیخفیفیامتوسطداشتهباشید،معمولأبادارویادرمانالکتروشوکآغازمیشود. بهمحضاینکهبهترشویدرواندرمانیمیتواندمؤثرترواقعشود.
پزشکانعموماًافسردگیرادردومرحلهدرمانمیکنند. درمانحادداروییبهبرطرفکردنعلائمتاآنجاکهشمااحساسخوببودنپیداکنیدکمکمیکند. بهمحضاینکهعلائمتانبرطرفشود،رماننگهدارندهمشخصاًبامدت۶تا۱۲ماهبرابپیشگیریازعودادامهدادهمیشود.
حتیاگراحساسمیکنیدحالتانخوباستوبهفعالیتهایمعمولتانبازگشتهاید،بسیارمهماستکهداروهایتانرامصرفکنید. درافرادبسیاریکهیکحملهداشتهاند،حملهمجددافسردگیاتفاقمیافتد،اماادامهدرمانبهمدتحداقل۶ماهبهمیزانزیادیخطرعودفوریراکممیکند،اگردربیشازدوموردحملهقبلیافسردگیداشتهاید،امکانداردکهپزشکتاندرمانطولانیمدتباضدافسردگیهاراپیشنهادبدهد .
●● مراقبتازخود
● باآغازدرمانضدافسردگیشماهمچنانبایدبهطورروزانهکنترلشویددراینجاچندرهنمودآوردهشدهاست .
▪ مرتبأپزشکخودراببینید: پزشکپیشرفتشماراارزیابیمیکند،شماراحمایتوتشویقمیکندوداروهایشمارادرصورتلزومتعدیلمیکند.
▪ داروهایخودرادریافتکنید: پیداکردنداروییکهبرایشمابهترینباشد،ممکناستنیازبهچندینبارامتحانداشتهباشد. امکانداردچندهفتهطولبکشدتانتیجهراببینید. وقتیاحساسبهتربودنکردیدهمبهمصرفداروهایتانهمانگونهکهتوصیهشدهاستادامهدهید.
▪ تنهانمانید: سعیکنیددرفعالیتهایطبیعیشرکتکنید .
▪ ازخودمراقبتکنید: یکرژیمسالمداشتهباشیدومیزانمناسبیخوابوورزشداشتهباشید . ورزشمیتواندبهدرمانبعضیاشکالافسردگی،برطرفشدناسترسوآرامشدنشماکمککند.
▪ ازالکلوداروهایتفریحیپرهیزکنید: سوءاستفادهازالکلوداروهاازبهبودشماجلوگیریمیکندیاسرعتآنراکندمینماید.
همانطورکهانسانسرتاپاشادمی‌شود،دچاراندوههمهجانبههممی‌گردد.
- چهوقتبهپزشکمراجعهکنیم؟
- احساسغم،نگرانی،یابیهودگیمداومدارید.
- بهخودکشیفکرمی‌کنید.
- روابطوفعالیت‌هائیکهشادی‌بخشبودندلذتخودراازدستداده‌اند.
- نمی‌توانیدبخوابید،زیادمی‌خوابید،یاصبحخیلیزودقدممی‌زنید.
- احساسغممی‌کنیدودرتمرکز،یادآوری،وتصمیم‌گیریدچاراشکالشده‌‌اید.
- دچارگریه‌هایدوره‌ایشده‌اید.
- افسردگینشانهٔچیست؟
همانطورکهانسانسرتاپاشادمی‌شود،دچاراندوههمهجانبههممی‌گردد. غصهوغمازدستدادنعزیزی،ونیزگرفتاری‌هایفردیمثلطلاقیابیکارشدنبخشیاززندگیانساناست. افسردگیناشیازاینشرایط)حتیبه‌مدتچندینماه( چیزیطبیعیاست.
اگراعتمادبهنفسخودراازدستداده‌ایدیاباهرتنشروانیازپادرمی‌آئید،ممکناستگرفتارافسردگیشوید. افسردگیممکناستعلتجسمانینیزداشتهباشد. محققاندریافته‌اندکهبسیاریازافراددچارافسردگیشدید،اغلبدچارعدمتعادلدرموادشیمیائیمغزهستند.
- درمانافسردگی
علتهرچهباشد،راه‌هائیبرایکاهشافسردگیوجوددارد.
احساسگناهنکنید. اگرافسردگیشماناشیازاحساساشتباهاست،سرزنشکردنخودکمکینمی‌کند. البتهبهعهدهگرفتناشتباهمهموناراحتیباآنهمراهاست،امااحساسگناهیاشرمندگیشدیدخودشخصراعاملاصلیقلمدادمی‌کند.
برنامهمنظمیداشتهباشید. چرخهٔخواب - بیداریخودراتنظیمکنید. درطولروزچرتنزنیدتاتنظیمبرنامهٔخوابوبیداریآسان‌ترشود. بیشترکارکنید،چوناعتمادبهنفسشمارازیادترمی‌کند. امااگردرآنواحددرسهجاکارمی‌کنید،آنراکمکنید،چونتنشروانیراتشدیدمی‌کند.
صبحانهٔمناسببخورید. یکفنجانقهوهٔشیرینممکناستافسردگیرادوبرابرکند. شکروکافئینکمتربخورید. کسانیکهاین‌هاراکنارگذاشته‌اندظرفچندروزتغییراثرآنرادرخوداحساسکرده‌اند.
الکلنخورید. برخلافاثرکوتاهمدتالکلدرایجادنشاط،دربلندمدتباعثافسردگی می‌گردد.
ورزشکنید. ورزشاثرضدافسردگیخوبیدارد. به‌طورمنظمبهورزشیکهبرایتانمناسباستبپردازید.
دانشتانرازیادکنید. کتاب‌هایمناسبدربارهٔافسردگیوراه‌هایمبارزهباآنبخوانید.
کمترتلویزیوننگاهکنید. تماشایتلویزیوناثررخوت‌زاداردوافسردگیراتشدیدمی‌کند. رخوتوکمبودتحرکیکیازعلائماولیهافسردگیاست. تماشایزیادتلویزیوندرمانافسردگیرامشکلمی‌کند.
سیگارنکشید. سیگارکشیدننیزباعثتشدیدافسردگیمی‌شود. بهتراستآنراترککنید. اگرنمی‌توانید،ازپزشککمکبگیرید. ترکسیگاربهدرمانافسردگیکمکزیادیمی‌کند. تصمیم‌هایمشکلنگیرید. درهنگامیکهدچارافسردگیهستید،تصمیم‌هایسختنگیرید. تصمیمبهتغییرشغل،ازدواجوطلاقرابهبعدازدورانافسردگیموکولکنید. بهبودازافسردگیطولمی‌کشدونبایدتغییرسریعراانتظارداشت.
ازبوهاکمکبگیرید. تحقیقاتنشاندادهاستکهرابطهٔقویونزدیکیبینبویائیوهیجانوجوددارد. حتیمقادیرکمعطرمی‌تواندامواجمغزیراتغییردهد. مثلاًعطرگلیاسعملاًتحرکفردافسردهرابالامی‌برد.
وقتیافسردگیازبیننمی‌رود. اگرباهمهٔاینهاهنوزافسردههستید،بازکارهایدیگریمی‌توانیدبکنید. برایانجامهریکازمواردزیرازپزشکخودراهنمائیبخواهید.
داروهایتانراتغییردهید. برخیداروهایضدفشارخون،ضدحساسیت،واستروئیدکهبرایآسمتجویزمی‌شودممکناستافسردگیراتشدیدکنند. پرکارییاکمکاریغدددرونریز،مثلتیروئید،نیزمی‌تواندباعثافسردگیشود. ازپزشکخوددربارهءتغییراینداروهاکمکبخواهید.
مشاورهروانیکنید. یکدرمانگرمتخصصمی‌تواندمشکلاتشمارابررسیکندوروابطیراکهبهکاهشافسردگیکمکمی‌کندبرقرارکند. درمانگرهایرفتاریروش‌هایمنفیتفکرورفتارراکهباعثافسردگیمی‌شوندتغییرمی‌دهند.
داروبخورید. پزشکممکناستبرایشمادارویضدافسردگیتجویزکند. دونوعدارویمعروفضدافسردگیسهحلقه‌ای‌هاومهارکننده‌هایمونوآمیناکسیداز (MAOI) هستند. داروهایدیگرینیزوجوددارندکهعوارضجانبیاینهاراندارند.
ویتامین B بخورید. تحقیقاتاخیرنشاندادهاستکهافزایشویتامین‌های B۲,B۱و B۶اثرداروهایضدافسردگیسه حلقه‌ایرادرسالمندانبیشترمی‌کند. ولیمثلهردارویدیگر،ویتامین‌هارانیزبایدبانظرپزشکمصرفکرد. خوردنمقادیرزیادویتامین B۶می‌تواندسمیشود.
انواعافسردگی
احساساتافسردگیشماكاملاًشخصیومنحصربهخودشمامی‌باشد،اماپزشك،مشاورویاسایرمتخصصینرشتهروانشناسییاروانپزشكیمی‌توانندبینانواعبیماریهابراساسعلتایجادآنها،علایمشانومدتزمانطولكشیدنشانتمایزقابلشوند.
احساساتافسردگیشماكاملاًشخصیومنحصربهخودشمامی‌باشد،اماپزشك،مشاورویاسایرمتخصصینرشتهروانشناسییاروانپزشكیمی‌توانندبینانواعبیماریهابراساسعلتایجادآنها،علایمشانومدتزمانطولكشیدنشانتمایزقابلشوند.
طبقه‌بندیافسردگی
خفیف، متوسط،شدید
افسردگیخفیف: درافسردگیخفیف،خلقپایینممكناستایجادشودوبعدازمدتیازبینبرود. اینبیماریاغلببعدازیكواقعهاسترس‌زابروزمی‌كند. شخصممكناستبهغیرازاحساسخلقپایین،احساساضطرابونگرانیهمداشتهباشد. تغییردرنحوهزندگی،اغلبتمامآنچیزیاستكهبرایدرمانایننوعافسردگیلازماست.
افسردگیمتوسط: درافسردگیمتوسط،خلقپایینطولكشیدهوباقیمی‌ماندوشخصدچارعلایمجسمینیزمی‌گردد. گرچهاینعلایمازفردیبهفرددیگرفرقمی‌كند. درچنینمواردی،فقطتغییردرنحوهزندگیبهندرتباعثبهبودیمیشودونیازبهدرمانداروییهموجوددارد.
افسردگیشدید: افسردگیشدیدیكبیماریتهدیدكنندهزندگیمی‌باشدكهدارایعلایمشدیدیمی‌باشد. بیماردچارعلایمومشكلاتجسمی،هذیان‌هاوتوهماتشدهومراجعهبهپزشكدراولینفرصتازاهمیتزیادیبرخورداراست.
سایراصطلاحاتافسردگی
سایراصطلاحاتیكهبطوررایجدرپزشكیبرایتوصیفانواعافسردگیبكارمیروندعبارتنداز: افسردگیواكنشی،افسردگیدرون‌زاد،افسردگیعصبی، افسردگیروانی،افسردگیدوقطبی،افسردگییكقطبی،افسردگیتهییجی،افسردگیتاخیری،افسردهخویی،افسردگیپنهان،افسردگیعضوی،افسردگیراجعبهكوتاهمدتوافسردگیمفصلی.
افسردگیواكنشی: پزشكانازاصطلاحافسردگیواكنشی (Reactive Depression) دردومورداستفادهمی‌كنند. درمورداول،بهافسردگی‌هاییكهبهعلتیكحادثهاسترس‌زاایجادشدهاست،واكنشیاطلاقمیشودكهمدتاینافسردگی‌هاهممعمولاًزیادنیست. چنینافسردگی‌هاییرامی‌توانبهصورتیكپاسخطبیعیتشدیدیافتهدرمقابلناملایماتزندگینیزدرنظرگرفت.
انجاممشاوره،حمایتخانواده،كنترلاسترسوبعضیازاقداماتعملی،ممكناستتمامآنچیزهاییباشندكهبرایدرماناینبیماریلازمهستند.
بااینحال،یكحادثهاسترس‌زامی‌تواندباعثشروعافسردگیشدیدیشودوافرادیكهمستعدبهاینبیماریهستندمی‌توانندبعدازشروعبیماریشان،زندگیپراسترسیراداشتهباشند. درصورتوقوعچنینوضعیتی،بسیارمشكلاستكهدقیقاً بگوییمكهاینافسردگی،واقعاًواكنشیبهاسترسبودهاست.
اصطلاحواكنشافسردگیراهمچنینبرایمواردیكهیكشخصهنوزمی‌تواندبهموقعیتهایاجتماعیواكنشنشاندادهوازآنلذتببردنیزبكارمی‌برند.
افسردگیدرون‌زاد: افسردگیدرون‌زاد: (Endogenous Depression) بدونهیچدلیلیایجادمیشود. اینافسردگیمعمولاًشدیدبودهوبیماراحتمالاًدچارعلایمجسمیافسردگیهمچونازدستدادناشتهاوكاهشوزن،صبحخیلیزودازخواببیدارشدن،بدترشدنخلقدرهنگامصبحوكاهشمیلجنسی،می‌باشد. ایننوعافسردگیمعمولاًفقطبادرمان،بهبودمی‌یابد.
اشكالیكهاستفادهازایننوعروشهابرایتوصیفانواعافسردگیوجودداردایناستكههمینعلایمبیماریمی‌توانددربعضیافرادبهعلتحوادثاسترس‌زاایجادشود. بعلاوه،فقطبخاطراینكهشماقادرنیستیدكهروییكحادثهاسترس‌زاانگشتبگذاریدوانرامشخصنماییدكهباعثبروزافسردگیشدهاستبهاینمعنینیستكهچنینحادثهاسترس‌زاییوجودنداشتهاست.
افسردگیعصبی: اصطلاحافسردگیعصبی (Neurotic Depression) برایتوصیفنوعخفیفیازافسردگیبكارمی‌رودكهدرآن،دربعضیروزهاحالبیمارخوباستودربعضیروزهاحالشبدمیشود. چنینبیمارانیمعمولاًعصرهابیشتراحساسافسردگیمی‌كنند. درچنیننوعیازافسردگی،بیمارممكناستشبهادربخوابرفتنمشكلداشتهباشدودرنیمه‌هیشبهمازخواببیدارمیشود،امااینافرادصبح‌هایزودبیدار
نمی‌شوند. بعضیازاینبیمارانبیشازحدمی‌خوابندوبعضینیزاحساسمی‌كنندكهبیشترازمعمولتحریك‌پذیرشده‌اند.
افسردگیروانی: افسردگیروانی (Psychotic Depression) یكافسردگیشدیدبودهوبیمارانیكهبهچنینافسردگیدچارمیشوندبهعلایمجسمیآننیزمبتلاشدهوممكناستارتباطشانراباواقعیتازدستبدهند. آنهاممكناستبههذیانهاویاتوهماتنیزدچارشوند. بیمارانمبتلابهافسردگیروانیهمیشهبهدرمانپزشكینیازدارند.
افسردگیدوقطبی: افسردگیدوقطبی (Bipolar Depression) نامدیگربیماریشیدایی- افسردگی)مانیك- دپرسیو( می‌باشد. افرادمبتلابهبیماریشیدانی- افسردگیدربعضیمواقعدچارخلقبالاهستندودردوره‌هایینیزبهخلقپاییندچارمی‌شوندكهمی‌تواندافسردگیآنخفیفویاشدیدباشد. وقتیچنینبیمارانیدرحالتخلقبالا(شیدانی)قراردارندآنهااحتمالاًاحساسخوشحالیوسرخوشیدارند،بهخوابوخوراككمترازحدمعمولنیازدارندواحساسمی‌كنندكهحالعمومی‌شانخیلیخوباست. آنهادرچنینمواقعیدارایانرژیزیادیمی‌باشند،خیلیسریعوتندحرفمی‌زنندواحساسمی‌كنندكهانگارافكاردرمغزآنهادرحالمسابقهدادنهستند. قضاوتآنهامختلفوبدشدهوممكناستدچارهذیانهاویاتوهماتنیزبشوندامااینهذیانهاوتوهماتباآننوعیكهدرافسردگیروانیدیدهمیشودفرقداردومحتوایآنهابسیارمثبت‌تراست. درچنینمواقعیبعضیازبیمارانفكرمی‌كنندكهخیلیپولدارهستندوآدممعروفیشده‌اندویااینكهازقدرتزیادیبرخوردارند. اینخلقبالانیزهمانندخلقپایینمی‌تواندبهبیمارآسیببرساند. گاهیاوقاتقضاوتهاینادرستوتوهماتآنهامنجربهایجادمسایلمالیمیشود. دربعضیموارد،اینبیمارانخرجهاوولخرجی‌هایزیادیانجاممی‌دهند.
افسردگییكقطبی: افسردگییكقطبی (Unipolar Depression) اصطلاحیاستكهبرایتوصیفافسردگی‌ایكهدراكثریتافرادایجادمیشودبكارمی‌رودونشان‌دهندهایناستكهدرایننوعافسردگی،فقطخلقپاییندیدهمیشودوخلقبالادرآنرخنمی‌دهد.
افسردگیتهییجی: افسردگیتاخیری (Retarded Depression) نیزتوصیفعلایمنوعیافسردگیاستكهفرآیندهایجسمیوذهنیبیمار،كندوآهستهشدهواشكالدرتمركزحواسنیزاغلبوجوددارد. وقتیكهاینبیماریخیلیشدیدمیشود،بعضیازاینافرادحتینمی‌توانندحركتكرده،حرفبزنندویاغذابخورند.
افسردهخویی: اصطلاحافسردهخویی (Dysthymia) بهافسردگیخفیفوطولكشیدهاطلاقمی‌گردد. پزشكاندرمواردیكهدریكدورهدوسالهبهمدتبیشازدوماه،افسردگیدرفردیایجادشود،چنینتشخیصیرامطرحمی‌سازند. علایماصلیاینبیماران،تردیدوبی‌تصمیمیوكمشدنباعثطبعمی‌باشد. درچنینبیمارانی،رواندرمانیممكناستبهترازدارودرمانیجواببدهد.
افسردگیپنهان: افرادمبتلابهافسردگیپنهان (Masked Depression) اظهارمی‌دارندكهاصلاًاحساسافسردهبودنندارند)حتیباوجودیكهسایرعلایمافسردگیرادارامی‌باشند(. درچنینافرادیممكناستقبلازاینكهتشخیصافسردگیدادهشود،آزمایشاتومعایناتمتعددیبرایپیداكردنمشكلشانانجامشود. علایمجسمیمثلدردسینهیامشكلاتخوابیدناینبیماریبامصرفداروهایضدافسردگیبهبودمی‌یابد.
افسردگیعضوی: افسردگیعضوییاارگانیك (Organic Depression) نامیاستكهبهنوعیافسردگیدادهشدهاستكهبهعلتیكبیماریجسمیویامصرفبعضیازداروهاایجادشدهاست.
افسردگیراجعهكوتاهمدت: اصطلاحافسردگیراجعهكوتاهمدت (Brief Recurrent Depression) بهنوعیازافسردگیگفتهمیشودكهافسردگیشدیدفقطبهمدتچندروزایجادمیشودوسپسبرطرفمی‌گردد.
افسردگیفصلی: اصطلاحافسردگیفصلیبهنوعیافسردگیگفتهمیشودكهبهعلتكمتابیدننورخورشیددرروزهایكوتاهزمستانایجادمی‌گردد. اینبیمارانممكناستمیلزیادیبهخوردنچیزهایشیرینویاشكلاتداشتهباشندودرطیماههایزمستان،نیازآنهابهخوابیدنافزایشمی‌یابد.
افسردگی واعتیاد: كاربردمقیاس SCL۹۰درسنجش میزان افسردگی معتادانخودمعرف به مراكزترك اعتیادوبازپروری
اعتیادبه موادمخدروالكلبیماری دوره‌ای یامزمنی است كه توسطسایقی نابهنجاروممتدبرای برخی نوروتروپهامشخص می‌شود . اگرسوژه ازماده مخدركه به آن معتادشده محروم گردد،حالت نیازدراوروبه تزایدخواهدگذارد.
مقاله حاضربااستعانت ازمباحث نظری واطلاعات تجربی به دست آمده ازبررسی تأثیرات اختلالات همراه (كوموربیدیتی)،نظیرافسردگی وبرخیمتغیرهای‌زمینه‌ای بررفتاراعتیادیوتمایلات به سوءمصرف مواددرمعتادان خودمعرف به مراكزترك اعتیادوبازپروری تهران،می‌كوشدضمن آزمون (تست)تجربی مدل نظری ارایه شده ازسوی‌برخی ازصاحب نظران معاصر(گلانتز۱۹۹۶،هارتل ۱۹۹۶،كسلر۱۹۹۳،سودنسن ۱۹۹۶،نلسون ۱۹۹۶،ساندرزوفیلیپس ۱۹۹۴ودیگران)درخصوص نقش اختلالات همراه ( Comorbidity)،نظیراضطراب،افسردگی،اختلال دوقطبی،اختلال سلوك واختلال شخصیت ضداجتماعی ونظایرآن دررفتاراعتیادی وآمادگی جهت سوءمصرف،به‌طوراخص به سنجش میزان افسردگی ازطریق كاربردآزمون SCL۹۰درنمونه‌ای ازمعتادان خودمعرف به مراكزترك اعتیادوبازپروری درتهران دردومقطع زمانی قرنطینه ومرحله اصلی بازپروری بپردازدومیزان تمایل به سوءمصرف رابراساس آزمون APSدرآنان دردومقطع زمانی فوق بسنجد.
باكاربردروش پیمایشی وبااستفاده ازتكنیك پرسشنامه ومصاحبه از۱۵۳معتادنگهداری‌شده درمراكزبازپروری وترك اعتیاددرتهران - كه به طریق نمونه‌گیری طبقه‌ای ( (Stratified بادقت احتمالی مطلوب(d=۰/۰۵)وضریب‌اطمینان %۹۵( t=۱/۹۶%)انتخاب شده بودند - اطلاعات موردنیازجمع‌آوری شد.
براساس نتایج به دست آمده به رغم كاهش نسبی درمیزان افسردگی ورفتاراعتیادی آزمودنی‌هادرمرحلهٔاصلی بازپرورینسبتبهمرحلهقرنطینه،میزان بیماری افسردگی وتمایلات به سوءمصرف مواد)آمادگی به اعتیاد( همچناندرآنان بالابوده است.
ازطرفی،براساس نتایج به دست آمده،ازكاربردالگوی تبیینی تحلیلی واستفاده ازرگرسیون چندمتغیره وتحلیل‌مسیر،می‌توان استدلال كردكه میل به مصرف موادمخدردرمعتادان خودمعرف به مراكزترك،متأثرازعوامل متعددی است كه درشبكه‌ای ازروابطعلی بایكدیگربه سرمی‌برندوكل تغییرات آن رامجموع متغیرهایی كه علت درنظرگرفته شده‌اندنشان می‌دهند. دراین الگوسندروم افسردگی،سابقه اعتیاد،نوع ماده مخدرمصرفی، SES وسابقه ترك اعتیادبرتمایلات فردبه سوءمصرف ورفتاراعتیادی تاثیرمی‌گذارد. این یافته ضمن تائیدمدل هایی كه برتاثیرات اختلالات روانی درگرایش به سوءمصرف تاكیدمی‌كنند،ضرورت توجه به آزمون مدل‌های آلترناتیوراتوصیه می‌كند.
اعتیادبه موادمخدروالكل]۱[ بیماری دوره‌ای یامزمنی است كه توسطسایقی نابهنجاروممتدبرای برخی نوروتروپهامشخص می‌شود . اگرسوژه ازماده مخدركه به آن معتادشده محروم گردد،حالت نیازدراوروبه تزایدخواهدگذارد. سندرم ابستیننس یاپرهیز]۲[كه دراثرمحرومیت سوژه ازماده‌مخدرحادث می‌شودغالبابااختلالات جسمی وروحی همراه است (كوركینا [۳]،تسیومیكو [۴]،كوسودا [۵]،۱۱۵:۱۹۸۹) مثلاالكلیسم مزمن (اتیلیزم)بانیازغیرقابل مقاومت دربرابرالكل وباظهوروابستگی‌روانی وجسمانی نسبت به الكل وبراساس سیندروم پرهیزنمایان می‌گردد.
برخی ازموادمخدرها،اعتیادهای خاصی ایجادمی‌كنندكه باتوسعه وگسترش داروسازی(فارماكولوژی)،برمقداراین موادافزوده می‌شود؛امادراین میان،بیش ازهمه می‌توان به موادافیونی نظیرتریاك،مرفین،دیامرفین یاهروئین،پانتوپون یاانوپون،كدئین یامتیل مرفین وهمچنین به مشتقات مرفین نظیرتری‌مه پریدین یاپرومدول اشاره كرد. داروهای خواب‌آورنیزمی‌توانندایجاداعتیادكنندمثلاباربیتوریك‌هاوبرخی موادتحریك كننده نظیركافئین،آمفتامین یافنامین،متامفتامین یاپروتئین خصلت وابسته كننده واعتیادآوردرمصرف كننده دارند. (ال. اس. دی L.S.D ۲۵)،كه سابقابه‌صورت داروی محرك استعمال می‌شد،اینك به عنوان ماده مخدرموردمصرف پیداكرده است. این ماده كه تأثیری نشاطآوردارد،اعتیادآوراست ومصرف آن،چون سایرموادتوهم‌زا،به ایجادحالت روان پریشی،حالات اوهامی،خطای بصری وایده‌های هذیانی منجرمی‌شوداین اختلالات اغلب ممكن است خصلتی قطعی وبرگشت ناپذیرپیداكنند.
درصورتی كه فردمعتادازماده مخدری كه مصرف می‌كنددورشوددچارعوارض روحی وجسمی گوناگون همراه باسردرد،ضعف وعلایم عصبی ـنباتی می‌شودودرنقاطمختلف بدن احساس دردمی‌كند،یادلش می‌خواهدبدون علت به زیرگریه بزند. درمواردی نیزحالت تهوع،اسهال،افسردگی‌وتحریك‌پذیری درفردظاهرمی‌گردددراین حالت است كه فردمعتادزمین وزمان رابه هم می‌زندتاموادیاماده موردنیازرابه دست آورداو،دراین احوال،قادربه انجام هركاری می‌شودوحتی ممكن است دست به جنایت هم بزندواكنش های افسردگی اغلب بابیقراری ودلهره همراه است و،درمواردی نیز،تمایل به خودكشی وآرزوی مرگ درمعتادفزونی می‌گیرد. خطاهاواشتباهات بصری ـحسی همراه باتوهم وتیرگی شعوردرفردآشكارمی‌شودكه،به زعم برخی ازروانپزشكان،این مواردرادردرمان معتادان به موادمخدرحتمابایدمدنظرداشت(كوركینا،تیومیكو،كوسووا،۱۹۸۹ :۱۲۰ـ۱۲۱)
● طرح وبیان مسأله:
كوموربیدیتی]۶[ یااختلال‌های همراه درمطالعات همه‌گیرشناختی]۷[ وسبب‌شناختی]۸[ اعتیادوسوءمصرف موادبیش ازپیش موردتوجه محققان وصاحب‌نظران مسایل اعتیادقرارگرفته است.
این تحقیقات نشان داده‌اندكه اختلال‌های مصرف موادمخدردراغلب مواردبراساس مشاهدات بالینی]۹[ بابرخی ازاختلالات روانی،نابهنجاری هاونابسامانی های روحی،عاطفی،خلقی ورفتاری،نظیراختلال سلوك واختلال شخصیت ضداجتماعی [۱۰]،اختلال دوقطبی [۱۱] ،اختلالات افسردگی [۱۲]،اختلالات‌اضطراب [۱۳]،ضربه واختلال فشارروانی پس ازآسیبی [۱۴]،احساس ازخودبیگانگی [۱۵]،احساس بی‌قدرتی [۱۶] ونظایرآن همبستگی وهمخوانی دارند ( بروین [۱۷] ۱۹۹۲،وین‌استاین [۱۸] ۱۹۹۳،برونر [۱۹] ۱۹۹۶،كیدروف [۲۰] ۱۹۹۶،كوهن [۲۱] ۱۹۹۱،كسلر [۲۲] ۱۹۹۶،نلسون [۲۳] ۱۹۹۶،گلاسنی وكامینر[۲۴] ۱۹۹۲،سوندسن [۲۵] ۱۹۹۸،كلارك وهجندوس [۲۶] ۱۹۹۷).
یكی ازاختلال‌های همراه كه دراعتیادواختلال‌های مربوطبه سوءمصرف موادمخدر،روان‌گردان‌هاوالكل دیده می‌شود،اختلالات مربوطبه افسردگی است. گرچه دراغلب تحقیقات،افسردگی به عنوان شایع‌ترین اختلال همراه دراعتیادمطرح است،برخی ازمحققان وصاحب‌نظران (هیل [۲۷] ۱۹۹۱،ساندرز [۲۸] ۱۹۹۴وفیلیپس [۲۹] ۱۹۹۶و (
افسردگی راهم یكی ازعلت‌های [۳۰] گرایش بهسوءمصرف وهم معلول ویكی ازپیامدهاوآثار [۳۱] سوءمصرف عنوان نموده‌اند.
مطالعات وتحقیقات همه‌گیرشناسی این ملاحظات بالینی رابه اثبات رسانده‌اندكه اختلال‌های‌مصرف موادمخدرمعمولابااختلال افسردگی هم درنوجوانی وهم دربزرگسالی همراه است ) گرین‌بام [۳۲] ۱۹۹۶،كسلر۱۹۹۴،اندروز [۳۳] ۱۹۹۳ودیگران).
ازطرفی،كیدروف ( ۱۹۹۶) ونلسون ( ۱۹۹۶) عنوان كرده‌اندكه وجودیك نوع اختلال،نظیرافسردگی،درمعتادان به الكل وموادمخدرملاك تشخیصی مهمی برای انواع اختلالات دیگرخواهدبود. ازاین رو،شیوع گسترده این همبودی تلویحات ضمنی بسیاری داردوافرادمعتاددرعمل،علاوه براعتیاد،بابیماری های همراه مواجهه بوده‌اند،ولذانیازمنددرمان‌های بیشترومراقبت‌های بالینی وپزشكی دقیق‌تروطولانی‌تری هستندكه نه تنهاسیربالینی آنان راوخیم،حادوبدجلوه می‌دهد،بلكه‌دوره درمان راطولانی‌ترمی‌سازد (اشمیت [۳۴] وبیگلو [۳۵] ۱۹۹۶).
گرچه پیوندوهمراهی اختلالات همراه (كوموربیدیتی) ،نظیرافسردگی بااعتیاد [۳۶]،ازلحاظتجربی وبالینی به اثبات رسیده است،امادلیل آن همانطوركه برخی محققان (كسلر۱۹۹۵،خانتزیان [۳۷] ۱۹۹۷و
) متذكرگردیده‌اندروشن نیست.
درمتون جدید،مربوطبه سوءمصرف واختلالات روانی ( Meyer, Glantz, Hartel, ۲۰۰۲)امروزه سه الگودرخصوص پیوستگی میان اعتیادواختلال‌های همراه مطرح است:
الف ـاختلال‌های روانی كه به سوءمصرف موادمنجرمی‌گردند؛
ب ـسوءمصرف مواد (اعتیاد ) كه به پیدایش اختلال‌های روانی می‌انجامد؛
ج ـعوامل خطرسازمشتركی كه منجربه هردومی‌گردند.
مطالعات وتحقیقات انجام شده نشان دهنده نوعی حمایت ازهریك ازالگوهای فوق‌الذكراست. به هرحال،اغلب محققان براین اصل تاكیدمی‌كنندكه ارتباطمیان اختلال مصرف موادمخدرواختلال‌های روانی،نظیرافسردگی،نسبت به آنچه كه درهریك ازاین الگوهامطرح شده است‌پیچیده‌تر،تبادلی‌تروچندعاملی‌تراست.
اخیراگلانتز [۳۸]،واینبرگ [۳۹] ومینر [۴۰] (۲۰۰۲) ازالگوی چهارمی سخن رانده‌اندكه سه الگوی پیشین رابه یكدیگرپیوندمی‌دهدوبرای هریك ازمواردبروزبیماری های همراه توضیحی وتفسیری دارد.بنابراین الگو،دربرخی ازافراد،سوءمصرف موادوآسیب روانی خاص همراه یكدیگررشدمی‌كنند. ازطرفی،هریك گام‌های سبب شناختی دیگری راازطریق تعامل‌های چندگانه تشدیدمی‌كند،احتمال‌تداوم هردوراافزایش می‌دهدوپیامدوعواقب هردوراوخیم‌ترمی‌سازند (Glantz, Weinberg Miner, ۲۰۰۲: ۱۴-۱۶). باوجودآنكه همبستگی های میان مصرف موادمخدرودیگراختلال‌های‌روانی،نظیرافسردگی بسیارقوی هستند،معهذابایددراستنباطات علی خوددراین خصوص محتاطبود. یك دلیل آن این است كه متغیرهای مشخص،بویژه عوامل ژنتیكی،وسایرعوامل زیست‌شناختی دربسیاری ازمطالعات وتحقیقات تجربی موردسنجش واندازه‌گیری قرارنگرفته‌اند. بسیاری ازتحقیقات ومطالعات برگزارش‌های گذشته‌نگر درباب شروع زمانی اختلال‌هاتكیه می‌كنندكه می‌تواندسوگیرانه وغیردقیق باشدمضافاآنكه نشانگان وپیش‌نشانه‌هایی كه برای تشخیص اختلالات بالینی‌لازم هستندبروزمی‌كنندازطرفی،هم گرایش بهسوءمصرف موادمخدروهم حالت‌های مخصوص به‌ترك موادتوأماًاختلال‌های روانی خاصی رابروزمی‌دهندكه به پیچیدگی امرخصوصادرفرایندهای درمان ومداخلات بالینی می‌افزاید.
مقاله حاضردرپرتونتایج یك تحقیق پیمایشی [۴۱] برروی معتادان خودمعرف ودستگیرشده درمراكزترك اعتیادوبازپروری تهران وباهدف سنجش میزان افسردگی درآنان به عنوان یك اختلال همراه تحریروتنظیم گردیده است (محسنی تبریزی،وثوقی،بررسی وضعیت معتادین درمراكزبازپروری تهران،۱۳۷۶)
دراین تحقیق،وضعیت بیماری افسردگی درآزمودنی های دارای سابقه سوءمصرف دردومرحله بازپروری یعنی مرحله قرنطینه ومرحله اصلی بازپروری بررسی ومیزان آن سنجیده شده است.همچنین حالات افسردگی درآزمودنی‌های معتادبرحسب متغیرهایی نظیرطول مدت اعتیاد،نوع ماده مصرفی،سن،( SES( Socio - Economic Status ،منشاءجغرافیایی وسابقه ترك اعتیادبررسی وسنجیده شده است.
● مبانی نظری وتجربی تحقیق:
باعنایت به ارتباطمعنی‌دارمیان اختلالات همراه،نظیرافسردگی،اضطراب،اختلال دوقطبی واختلال شخصیت ضداجتماعی ونظایرآن بااعتیاد،دربخش مربوطبه مباحث نظری وتجربی نخست مختصرابه تشریح وتوصیف سندروم افسردگی پرداخته می‌شودوسپس مبانی تجربی موضوع مرورمی‌شود.
الف:سندروم افسردگی:
سندروم افسردگی ازانواع سندروم‌های پسیكوپاتولوژیك است كه درآن حالات وتظاهرات كلینیكی نشانگریك حالت غمگینی،دلتنگی،بی‌تحركی وآشفتگی ادراك است دراختلال افسردگی ،فردغالبادرگوشه‌ای بی‌حركت می‌نشیندوحالت ونگاهی مغموم وبیروح دارد. دراین بیماری،بیماربه نقطه‌ای خیره می‌شود،به پرسش‌هاغالبانامفهوم پاسخ می‌دهداغلب،گرفته وغمزده است وناله وفغان سرمی‌دهد. حالت افسردگی اغلب باایده‌های هذیانی خصوصابااحساس بی‌اعتمادی به خود،عدم اعتمادبه نفس،ناتوانی وفتور،خودرابی‌مقدارشمردن،وآسیب وگزندونفی وانكارهمراه است.
هنگامی كه افسردگی عمیق می‌شودمی‌توان سیمپتوم موسوم به بی‌هوشی روانی دردناك راملاحظه كردوآن زمانی است كه بیماران به عاطفه دوست داشتن واحساس بی‌اعتنامی‌شوندودرموردمحیطاطراف خودعكس‌العمل نشان می‌دهنددرمرحله افسردگی مالیخولیایی،كه درآن بیماردچارخلق وخوی گرفته وكندی فرایندهای همخوانی ووقفه حركتی است،بااحساس اندوه عمیق ودلهره همراه است. بیماران،دراین مرحله،همه چیزرابه رنگ تیره می‌بینندواحساس حقارت پیدامی‌كنندوقیافه‌ای مشخص دارند:حالی دردمندانه،صورتی بی حال ومنجمدباچشمانی اندوهگین وپس نشسته وگوشه‌های لبهاآویزان.
درافسردگی خفیف،بیماراغلب می‌گریددرمواردحادبیماری،این روش تسكین دردازبین‌می‌روددرچنین حالاتی،بیماران اظهارمی‌دارندهمه چیزدرباطن آنهافلج شده است. دراین بیهوشی‌روانی دردناك،بیماران احساس گذشته خودرابه اطرافیان ازدست می‌دهندوازاین حیث رنج‌می‌كشنددراین حالت،آنان خودرابدوبیهوده وبی‌طرف می‌پندارندوزندگی درنظرشان پوچ وبی‌مقدارجلوه می‌كندوافكارخودكشی به ذهنشان راه می‌یابدبه همین علت،بایدآنهارادربخشهای مراقبت ویژه بستری كرد.
فكردرعارضه افسردگی دچاروقفه وركودمی‌شودوبااشكال تداعی همراه است بیماران باصدای آهسته گفتگومی‌كنندوكم حرف می‌شوندبه سؤالات جواب نمی‌دهندو،درصورت اضطرار،به گفتن آری یانه قناعت می‌كنندبندرت قادرندجمله‌ای راتمام كنندوبین كلمات وعبارات مكث‌های‌طولانی دارند. ازاینكه نمی‌توانندافكارشان رامتمركزسازندناله سرمی‌دهنددراوج افسردگی ممكن است دچاراختلالات تفكربه شكل هذیانی (اتهام بستن به خود،خودرامجرم انگاشتن،هیپوكندری،سندروم كوتار) شوند (محسنی تبریزی،۱۳۷۲ : ۱۷۰).
وقفه‌های حركتی باكم تحركی خودرانشان می‌دهد؛بیماران ازرختخواب دل نمی‌كنندوبسختی‌ازخواب بیدارمی‌شوند؛حوصله هیچ كاری راندارندومدت هادرهمان حال افسردگی می‌مانندودرهیجانات خودغرق می‌شوند.
سندروم افسردگی اغلب بااضطراب [۴۲] همراه است بیماردرآن حالت نگران وبی‌قرارمی‌شودودست هاایش رابه هم می‌پیچدوباصدای بلندآه می‌كشد (افسردگی همراه بابیقراری ) زمانی كه‌اضطراب درحالت افسردگی نمایان می‌شودممكن است به بی قراری روانی وحركتی منجرگردد. درآن‌حال،بیمارعادت به پرسه زدن می‌یابدوباالتماس وزاری تقاضای كمك می‌كندواظهارمی‌داردكه‌دیگرقادرنیست دردورنجش راتحمل كند. حتی ممكن است به خودزخم هم بزندیاسرخودرابه‌دیواربكوبدوبرای خودكشی تلاشهای مأیوسانه‌ای به عمل آورد [۴۳] (همان،ص ۱۷۱).
دیكسترا [۴۴] حالات افسردگی مفرطراباخصوصیات زیرمشخص می‌كند:
ـماندن دریك وضعیت روحی،فكری ورفتاری ثابت به طوردائم وپایدار (مدت هافرددروضعیت روحی ورفتاری ثابتی قراردارد)؛
ـبدبینی مفرطبه همه چیز؛
ـگوشه‌گیری وانزوا؛
ـبی‌اشتهایی؛
ـعدم تحرك وفعالیت؛
ـعدم تمایل به شركت درجمع؛
ـگذراندن اوقات فراغت به بطالت وبدون هدف درخلوت خود؛
ـدرفكرفرورفتن وبه نقطه‌ای خیره شدن؛
ـعدم رسیدگی به ظاهرخود (لباس،آرایش،استحمام،نظافت و ...)؛
ـبی‌تفاوتی به هرآنچه درپیرامون است؛
ـدرجمع نبودن به طورفكری،دركی،شناختی واحساسی؛
ـفرارازخانه یامدرسه (درنوجوانان)؛
ـناخشنودی ازروابطجنسی (درمتأهلان)؛
ـاحساس ناتوانی وفتور؛
ـرفتارجنسی غیرعادی؛
ـبشدت كسی رارنجاندن یاازكسی رنجیدن؛
ـناتوانی درایجادارتباطبادیگران؛
ـغمگینی وغم زدگی مفرطهمراه باآه وناله وگریه؛
ـبی‌نظمی مفرطدربرنامه خواب (خواب كم یاخواب زیاد)
ـبی‌نظمی مفرطدربرنامه غذایی ( پرخوری یاكم خوری)؛
ـكم حرفی؛
ـشك وتردیدوعدم باورنسبت به هرچیزی؛
ـاحساس خستگی ودرماندگی؛
ـبروزرفتارهای تند،سریع،غیرارادی وبدون دلیل؛
ـنافرمانی ،سركشی وعدم اطاعت؛
ـعدم وقت‌شناسی؛
ـدروغ‌گویی؛
ـتمایل به دزدی؛
ـپنهان‌كاری؛
ـاحساس بی‌یاوری وناامیدی مفرط (دیكسترا،۱۹۸۵ :۱۷۶ - ۱۷۸).
ب : مبانی تجربی
تحقیقات متعددی نشان داده‌اندكه چگونه اعتیادبه موادمخدروالكل - مخصوصادرشكل‌الكلیسم مزمن - به فسادتدریجی شخصیت،نابسامانی‌های روانی واختلالات رفتاری منجرمی‌شود. دگرگونی محسوس خلق وخوی معتادرفته رفته نمایان می‌شودوبااختلالات حافظه وافت ظرفیت كاروازبین رفتن روحیه مشخص می‌شود. دراین حالت،بیماربه خشونت ودروغ می‌گرایدورفتارغیراجتماعی پیدامی‌كند (كوركینا،تسیومیكو،كوسودا،۱۹۸۸: ۱۱۶).
تحقیق پیمایش ملی درباب بیماری های همراه [۴۵] (NCS) درایالات متحده امریكانشان داده است‌كه بالغ بر۴۰درصدكسانی كه نشانه‌های افسردگی رادردوران زندگی خودداشته‌اندواجدنشانه‌های‌اختلال مصرف موادمخدردردوران زندگی خودنیزبوده‌اند. ازطرفی،بیش از۲۶درصدازكسانی كه پیشینه اختلال مصرف موادمخدرداشته‌اند،ازملاك‌های تشخیصی سندروم افسردگی درگذشته خودبرخورداربوده‌اند. درمطالعات متعددانجام شده دربرخی جوامع درخصوص نوجوانان،رابطه میان‌افسردگی واعتیاد (اختلال مصرف مواد) مشاهده شده است (بوكستاین [۴۶]،گلسنی‌وكالینر،۱۹۹۲). بااین حال،تشخیص زمان شروع این اختلال دشواراست. ازسوی دیگر،به علت تأثیرات افسرده‌سازبرخی ازموادمخدرومحرك،تعیین یك توالی خاص بسیاردشواراست (كلارك‌ونیبرز [۴۷]،۱۹۹۶).
ازطرفی،هرچندافسردگی می‌تواندمستقل ازمصرف موادمخدرظاهرشودوشایدبتوان ثابت‌كردكه عاملی خطرسازبرای اعتیادواختلال مصرف موادمخدراست،امابایددانست كه افسردگی به‌مثابه اختلالی ثانوی نیزمی‌تواندمطرح گردد،به طوری كه درباره برخی بیماران درابتلابه افسردگی‌مزمن،نشانه‌های تمایل به سوءمصرف مواددیده نمی‌شود. این حالت درباره معتادان غیرافسرده نیزصادق است (كسلر،نلسون،مك گانیگل [۴۸] ولیو [۴۹] ،۱۹۹۶).
مع‌الوصف،مطالعات متعددی درجوامع مختلف شواهدوقرائن متقنی دال بروجودرابطه‌معنی‌دارمیان افسردگی،فشارروانی ووقایع فشارزای زندگی ومصرف سیگار،الكل وموادمخدرارایه‌نموده‌اند (گاتلیب [۵۰] وگرین [۵۱] ۱۹۸۴،فرگوسن [۵۲]،لنوكس [۵۳] وكلام [۵۴]،۱۹۸۲). كوهن ( (۱۹۹۱ولكس [۵۵] (۱۹۹۳)،سابقه اختلالات وتعارض‌های زناشویی،بیماری افسردگی،ومصرف زیادسیگار،الكل وموادمخدررادرتحقیق خودگزارش كرده‌اند.
طبق گزارش كوهن وهمكاران ( (۱۹۹۱،احتمال مصرف سیگار،ماری‌جوانا،والكل دربین زنان مبتلابه افسردگی به ترتیب ۹۰درصد،۱۰۰درصدو۱۲۰درصدبیشتراززنانی است كه سابقه ابتلابه‌بیماری افسردگی نداشته‌اند.
لكس (۱۹۹۱) نشان داده است كه رابطه بین فشارهای روانی،افسردگی،اضطراب وگرایش به‌مصرف الكل وموادمخدردرافرادمتعلق به گروه‌های كم درآمدوفقیرمعنی دارتراست. تایلور [۵۶]،هندرسون [۵۷] وجكسون [۵۸] طی مطالعه‌ای كه درسال ۱۹۹۱درامریكاانجام دادنددریافتندكه رویدادهای فشارزای زندگی - همچون مواجهه بافقراقتصادی،تبعیض نژادی،خشونت،اجبار،احساس اجحاف،احساس اختلاف طبقاتی وبی عدالتی - ازعوامل موثردربروزافسردگی ازیكسووگرایش به مصرف‌موادمخدروالكل ازسوی دیگراست. آنهااحساس اجحاف،سرخوردگی وناكامی [۵۹] وتبعیض نژادی نهادینه شده [۶۰] راباافسردگی ومصرف الكل زیاددرگروه‌های قومی ونژادی واقلیت‌هاهمبسته ومرتبطمی‌دانند (Glantz & Hartel, ۲۰۰۲:۱۹۸) .یافته‌های براون [۶۱]،گری [۶۲]،گرین‌ومیلبرن [۶۳] (۱۹۹۳) درایالات‌متحده امریكانشان می‌دهندكه بین نژادپرستی نهادینه شده ومصرف الكل درزنان سیاه‌پوست همبستگی مثبتی وجوددارد. آنان نشان داده‌اند (۱۹۹۲) كه باافزایش مشاركت‌های اجتماعی زنان‌سیاه‌پوست خصوصاشركت درفعالیت‌های مذهبی،عضویت درانجمن‌های داوطلبانه،شركت دركلیساونظایرآن،احساس نژادپرستی نهادینه شده است؛احساس تبعیض نژادی واجحاف ونارضایتی‌درآنهاتقویت می‌شودوزمینه راجهت بروزافسردگی وگرایش به مصرف بی‌رویه الكل فراهم می‌سازد.
● الگوی نظری تحقیق:
باعنایت به مبانی نظری اختلالات همراه واعتیاد،ودرپرتونتایج تحقیقات انجام شده ونیزبراساس اعتبارمتغیرهایی كه درجریان تحلیل دومتغیره محققان پیشین (كسلر۱۹۹۶،كوهن ۱۹۹۱،لكس ۱۹۹۱،ساندرز۱۹۹۴،كیدورف ۱۹۹۶نلسون ۱۹۹۳ودیگران ) معنی‌دارشناخته شده بودند،می‌توان باارایه الگویی نظری،رفتاراعتیادی [۶۴] وتمایل به مصرف موادراتحت تاثیرافسردگی به عنوان‌یك اختلال همراه وچندمتغیرزمینه‌ای[۶۵] فرض كرد:
درالگوی نظری ارایه شده،متغیرهای افسردگی، SES ،نوع ماده مخدر،طول مدت اعتیاد،سابقه‌ترك ومنشاءجغرافیایی بررفتاراعتیادی یاتمایلات فردبه مصرف موادتاثیرگذاراست. متغیرافسردگی،هم به طورمستقیم وهم ازطریق SES ،نوع ماده مخدروطول مدت اعتیادبرمتغیروابسته (رفتاراعتیادی) تأثیرمی‌گذارد.
درمدل ارایه شده،همچنین متغیرهای SES ،نوع ماده مخدر،سابقه اعتیاد،سابقه ترك،سن ومنشاءجغرافیایی نیزبررفتاراعتیادی مؤثرهستند. چنانكه مشاهده می‌شود، SES هم ازطریق‌متغیرهای افسردگی،طول مدت اعتیاد،ونوع ماده مخدربرگرایش به مصرف موادتأثیرگذاراست (ساندرزوفیلیپس ۱۹۹۴،لكس ۱۹۹۳،هندرسون ۱۹۸۱)وهم به طورمستقیم بررفتاری اعتیادی اثرمی‌گذارد. نوع ماده مخدرمصرفی نیزهم به طورمستقیم بامتغیروابسته وهم ازطریق متغیرهای‌افسردگی، SES ،سابقه اعتیادوسن بارفتاراعتیادی مرتبطاست (هیل ۱۹۹۱،كوهن ۱۹۹۱،كسلرونلسون ۱۹۹۶).
متغیرسابقه اعتیادوطولانی مدت اعتیادنیزهم به طورباواسطه ازطریق متغیرهای افسردگی،نوع ماده مصرفی SES وهم به صورت بی واسطه ومستقیم برمتغیررفتاراعتیادی اثرمی‌گذارد (براون۱۹۹۳،گری ۱۹۹۲،گرین ۱۹۹۲،وین اشتاین ۱۹۹۳،راكوفسكی ۱۹۸۷) متغیرسابقه ترك نیزهم ازطریق متغیرنوع ماده مخدروهم به طورمستقیم بررفتاراعتیادی تاثیرمی‌گذارد (هندرسون ۱۹۹۱،ساندرزوفیلیپ ۱۹۹۴) متغیرسن نیزهم مستقیماوهم ازطریق متغیرهای نوع ماده مخدربررفتاراعتیادی موثراست )ساندرزوفیلیپس ۱۹۹۴،بكس ۱۹۹۱(.
● متدلوژی
۱ـروش مطالعه
باتوجه به ماهیت موضوع موردمطالعه واهداف تحقیق وطبیعت متغیرهای مورداندازه‌گیری وتنوع آنها،ازروش پیمایشی [۶۶] ومشاهده [۶۷] استفاده شده است. علاوه براین،ازاسنادومدارك موجودازقبیل پرونده‌های مددجویان،بیماران وتاریخچه زندگی متعادان نگهداری شده درمراكزبازپروری بهره‌گرفته شده است.
۲ـجامعه آماری وروش نمونه‌یابی
جامعه آماری این پژوهش رامعتادان خودمعرف ومعتادان نگهداری شده درمراكزبازپروری‌تهران (درطی دوره جمع‌آوری اطلاعات،تابستان وپاییز۱۳۷۶) تشكیل می‌دهند. این جمعیت مشتمل‌بودبر۱۵۰نفرمعتادنگهداری شده درمرحله قرنطینه و۱۵۶معتادنگهداری شده دربخش اصلی‌بازپروری كه - درمجموع - ۳۰۶مددجوراشامل می‌شد.
درنمونه‌یابی باكاربردروش‌های متداول تعیین حجم نمونه [۶۸] (شارپ،۱۹۹۲) ازجامعه آماری،۱۵۳نفربه عنوان جامعه نمونه بادقت احتمالی مطلوب d=%۵وضریب اطمینان ۹۰% (t=۱/۹۶) به‌دست آمد. نتایج به دست آمده ازاین نمونه باكمتراز۵درصدخطابه جمعیت كل تعمیم پذیربود. بادرنظرگرفتن دوصفت طول مدت اعتیادونوع ماده مصرفی،به انتخاب جامعه نمونه ازجامعه كل اقدام شد. دراین روش،بامنظوركردن نسبت توزیع صفات وخصوصیات موردنظردرجامعه كل،به تعیین‌همان نسبت درجامعه نمونه پرداخته می‌شود)شارپ،همان،۱۲۱(.
۳ـتكنیك جمع‌آوری اطلاعات وابزارسنجش
پرسشنامه كتبی ـحضوری،مصاحبه ومشاهده مستقیم ازعمده‌ترین ابزارگردآوری اطلاعات دراین پیمایش بودند.ازپرسشنامه نظرسنجی برای شناخت وضع رفتار،انگیزش‌ها،تمایلات وخصوصیات شخصیتی،وازتكنیك مصاحبه ومشاهده جهت جمع‌آوری پاره‌ای ازاطلاعات مربوطبه‌تاریخچه زندگی،تمایلات،وضعیت ظاهری،صفات ونشانه‌های بارزونظایرآن استفاده شد.
باتوجه به ضرورت كاربردشاخص ومقیاس‌های [۶۹] سنجش برای متغیرهاوحالات وكیفیاتی نظیرافسردگی،تمایلات وگرایش‌های سوءمصرف ورفتاراعتیادی ازآزمون SCL۹۰برای تعیین میزان افسردگی درپاسخگویان،وازمقیاس APS [۷۰] جهت وقوف به تمایلات وآمادگی های مددجویان بهسوءمصرف درمرحله بازپروری وشناسایی افرادمستعداستفاده شد.
مقیاس یاطیف افسردگی یكی ازمقیاسهای اندازه‌گیری ابعاددهگانه بیماری های روانی درآزمون "اس سی ال ۹۰" است. این مقیاس متشكل از۱۳گویه ( ITEM) است كه درفرم لیكرت ( LICKERT) به صورت مدرج تنظیم گردیده است. هرگویه دارای ۵موردپاسخ ( هیچ،كمی،تاحدی،زیاد،بشدت) است وآزمودنی یكی ازمواردراكه باوضعیت وی تناسب داردانتخاب وعلامت می‌زند.
متن گویه‌هاپس ازبرگردان به فارسی وتعدیل وتطبیق باوضعیت جامعه موردمطالعه دردومرحله قرنطینه ومرحله اصلی بازپروری درخصوص مددجویان اعمال گردید. گویه‌های این مقیاس عبارتنداز:
۱.آیانسبت به روابطومناسبات اجتماعی بی‌میل شده‌اید؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
۲. آیااغلب احساس ضعف وكندی می‌كنید؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
۳. آیاگاهی فكرخودكشی به سرتان می‌زند؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
۴.آیازودبه گریه می‌افتید؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
۵.آیااحساس می‌كنیدطوری گیرافتاده‌ایدكه نه راه پیش داریدنه راه پس؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
۶.آیاخودرابرای هركاری سرزنش می‌كنید؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
۷.آیااحساس تنهائی می‌كنید؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
۸. آیااحساس غمگینی می‌كنید؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
۹. آیاهراتفاق كوچك شمارانگران ومضطرب می‌سازد؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
۱۰. آیانسبت به همه‌چیزبی‌علاقه شده‌اید؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
۱۱.آیانسبت به آینده ناامیدهستید؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
۱۲.آیاانجام هركاری رامشكل وپرزحمت می‌بینید؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
۱۳.آیااحساس پوچی وبی‌ارزشی می‌كنید؟
هیچ □ كمی □ تاحدی □ زیاد □ بشدت□
ازمجموع نمرات به دست آمده ازهرگویه براساس ارزشهای داده شده به مواردپاسخ می‌توان به‌میزان افسردگی آزمودنی ( Subject) واقف شد. برای طبقه‌بندی نمرات به دست آمده ازآزمودنی‌هاوتعیین شدت وضعف بیماری افسردگی،نرم جامعه باتوجه به وضعیت افسردگی نفوس عمومی تعیین‌شدندوپس ازنرم‌گیری آزمودنی‌هابراساس نمرات كسب شده درپنج طبقه كاملاسالم (VH) ،سالم(H) ،درآستانه بیماری ( (BL ،بیمار (S) وكاملابیمار (SS) قرارگرفتند.
مقیاس ASP نیزكه جهت سنجش میزان تمایلات وگرایش‌های مددجویان به رفتاراعتیادی مورداستفاده قرارگرفت مشتمل بودبر۳۸سوال بسته به صورت بلی وخیركه پس ازهنجاریابی آزمون درخصوص پاسخگویان مددجوبه كاررفت. برای احتساب روائی مقیاس‌های سنجش ازآلفای كرونباخ بادامنه صفرتایك استفاده شد. باتوجه به مقادیرآلفای كرونباخ،مقدار &#۹۴۵; برای همه شاخص‌هامحاسبه‌شد.
به دلیل مدخلیت عوامل متعدددرالگوی نظری كه بررفتاراعتیادی موثرندونیزبه منظورسنجش تاثیرات جمعی وهمزمان متغیرهای مستقل ( (X برمتغیروابسته ( (Y،ازتحلیل چندمتغیره [۷۱] استفاده شد. رگرسیون چندمتغیره امكان می‌دهدكه،علاوه برتعیین میزان تاثیرهریك ازمتغیرهای‌مستقل،میزان كلی تغییرات متغیروابسته (تمایل به سوءمصرف ) هم كه مجموع متغیرهانشان می‌دهند،بررسی شود.
ازتحلیل مسیر [۷۲] نیزبرای بررسی آلفای مستقیم وغیرمستقیم هریك ازمتغیرهای ( X) برروی‌متغیروابسته (Y) استفاده شد.
● یافته هاونتایج
۱ـخصوصیات معتادان
نتایج حاصل ازبررسی خصوصیات فردی،خانوادگی،اعتقادی،شخصیتی ورفتاری معتادان‌تحت مطالعه درمراكزبازپروری درتهران،كم وبیش مشابهت آنهارابامعتادان مطالعه شده درجوامع‌دیگرنشان می‌دهند. به این ترتیب،نتایج به دست آمده ازاین پیمایش درباره ویژگی های معتادان‌مطالعه شده،ضمن حمایت ازیافته‌های پیشین (ساندرز۱۹۹۴،فیلیپس ۱۹۹۶،كسلر۱۹۹۶،لكس۱۹۹۱،فرگوسن ۱۹۸۲،هیل ۱۹۹۱،كیدورف ۱۹۹۶،نلسون ۱۹۹۳،وین اشتاین ۱۹۹۳،گلنتز۲۰۰۲وهارتل ۲۰۰۲ودیگران)،نشان دهنده ومؤیدآن است كه معتادان یك تیپ یاگروه واجدویژگی های فردی،شخصیتی،خانوادگی،احساسی،اعتقادی ورفتاری مختص به خودهستندكه آنان‌راازافرادغیرمعتادممتازومتمایزمی‌سازد.
براساس نتایج به دست آمده،ازحیث توزیع سنی،اكثریت قریب به اتفاق آنها (۸۶درصد) درگروه سنی جوان ومیانه ( ۱۸ـ۲۹ ) سال و (۳۰ـ۴۹ )سال قرارداشتند. بیش ازنیمی ازآنان مهاجر(۵۲/۵درصد ) وبالغ بر۶۳درصددارای منشاءشهری (متولدشهر) هستند. ازلحاظسطح تحصیلات،قریب به ۸۰درصددارای تحصیلاتكم‌ترازدیپلم بوده‌اندوحدود۵۲درصدقبل ازورودبه دوره‌راهنمایی ترك تحصیل كرده‌اند. ازاین رو،آنان ازنظرموفقیت تحصیلی ۸۵جزوافرادناموفق وسرخورده‌جامعه به حساب می‌آیند. بالغ بر۷۰درصدمددجویان تحت مطالعه دارای والدینی بی‌سوادیاكم سوادبامشاغلی درسطوح پایین وبامیزان درآمدودستمزداندك وقلیل هستند،به طوری كه بااحتساب ( SESپایگاه اجتماعی ـاقتصادی) خانواده وخودافرادبالغ بر۶۴درصدآنان در SES پایین قرارمی‌گیرند.
نتایج تحقیق همچنین نشانگرآن است كه حدود۳درصدآنان مجردوبالغ بر۶۷درصدفرزندان‌والدین ناموفق درزندگی زناشویی ومتعلق به خانواده‌هایی ازهم پاشیده‌اند. حدود۳۹درصدازاین‌افراددوران كودكی ونوجوانی خودرادرمحیطهای بدون سرپرستی وحمایت روحی،عاطفی ومادی والدین اصلی خودودرخانه‌های ناپدری ،نامادری مراكزتربیت،زندان‌هاوپرورشگاه‌هاونظایرآن‌گذرانده‌اند. محیطزندگی آنان مملوازتجارب نامطلوب وزمینه‌هاوشرایطمساعدبرای تربیت وپرورش شخصیت‌های كجروونژنداست. ۳۶درصدازآنان دارای والدینی معتاد،۴۱درصددارای‌والدینی باسابقه مجرمیت و۷۴درصددارای دوستانی باسابقه اعتیادوبزهكاری بوده و۴۸درصدآنان‌دردارودسته‌هاوگروه‌های بزهكاروتبهكارعضویت داشته‌اند. بالغ بر۴۱درصدمعتادان تحت مطالعه درزندگی زناشویی ناموفق بوده وهمسران خودرارهاكرده یاطلاق داده‌اند.
نتایج حاصل ازاعمال آزمون SCL۹۰درآزمودنی های موردمطالعه ودردومقطع زمانی قرنطینه‌ومرحله اصلی بازپروری نشان می‌دهندكه،به رغم تفاوت نسبی درمیزان افسردگی مددجویان دردومرحله قرنطینه واصلی (بهبودنسبی دروضعیت بیماری افسردگی آنان درمرحله اصلی بازپروری‌مشهوداست)،درصدزیادی ازآنان دروضعیت بیماروكاملابیمارقراردارند.
نتایج حاصل ازاعمال آزمون( APS مقیاس آمادگی اعتیاد) درمددجویان دردومرحله قرنطینه ومرحله اصلی بازپروری (زمان ترخیص) نشان می‌دهندكه،به رغم كاهش نسبی درمیزان تمایلات‌معتادان به مصرف موادمخدر(رفتاراعتیادی)،درصدزیادی ازآنان بالقوه ( (Potentially مستعدبه سوءمصرف هستند،وآمادگی استفاده ازماده مخدررادارند.
۲- برازشالگویتحلیلی
● رگرسیونچندمتغیرهوتحلیلمسیر
باعنایت به مبانی نظری اختلالات همراه وسوءمصرف موادمخدرودرپرتودیدگاه‌های مطروح‌شده (گلاتتز۲۰۰۲،هارتل ۲۰۰۲،كسلر۱۹۹۶،نلسون ۱۹۹۶،برداین ۱۹۹۲،وین اشتاین ۱۹۹۳،برونرز۱۹۹۶،كیدرف ۱۹۹۶،كوهن ۱۹۹۱،گلسنی وكامینر۱۹۹۲،ساندرز۱۹۹۴ودیگران ...) ونیزاعتبارمتغیرهایی كه درجریان تحلیل دومتغیره معنی‌دارشناخته شدند،متغیروابسته (رفتاراعتیادی یاگرایش به سوءمصرف) تحت تأثیرعوامل زیردرنظرگرفته شد:
افسردگی،طول مدت اعتیاد (سابقه اعتیاد)،نوع ماده مصرفی،سن، SES ،سابقه ترك اعتیادومنشاءجغرافیایی.
درجریان تحلیل رگرسیون چندمتغیره، ۵متغیردرسطح a=۵% درمعادله باقی ماندندومعنی‌دارتشخیص داده شدندودومتغیرسن ومنشاءجغرافیایی ازمعادله حذف گردیدند.
نتایج اجمالی معادله رگرسیونی متغیروابسته باتوجه به ضرایب Beta (ضریب تاثیرمتغیرمستقل) R ( ضریب همبستگی رگرسیون چندمتغیره)، R۲ (ضریب تعیین) وآزمون معنی‌داری حضورهرمتغیرمستقل درمعادله ( (T وسطح معنی‌داری ( Sig T) به شرح زیرند:
متغیرافسردگی تعیین كننده‌ترین عامل تاثیرگذاربررفتاراعتیادی درجامعه موردمطالعه است.این عامل به میزان ۴۶درصد (Beta = ۰.۴۶) برمتغیروابسته تأثیرداشته ودرسطح معنی‌داری (Sig. = ۰.۰۰۰) باصددرصداطمینان ازنظرآماری تأییدگردیده است.
طول مدت اعتیاددومین عامل تعیین كننده بررفتاراعتیادی وتمایل فردبه سوءمصرف است.تأثیراین عامل رابه میزان ۳۷درصد (Beta = ۰.۳۷) باصددرصداطمینان ازنظرآماری می‌توان تأییدكرد.
SES یاوضعیت اجتماعی ـاقتصادی فردسومین متغیرتأثیرگذاربررفتاراعتیادی ویاآمادگی فردجهت استفاده ازماده مخدراست. این متغیربه میزان ۳۳درصد (Beta= ۰.۳۳) باصددرصداطمینان ازنظرآماری تأییدگردیده است. سپس به ترتیب نوع ماده مخدربه میزان ۲۹درصدوسابقه ترك اعتیادبه‌میزان ۲۷درصدتعیین كننده‌ترین عوامل اثرگذاربررفتاراعتیادی وتمایلات به سوءمصرف درجامعه‌موردمطالعه مطرح شده‌اند.
علاوه بربررسی میزان تأثیرهریك ازعوامل ومتغیرهای مستقل برمتغیروابسته وتعیین میزان كل‌تغییرات پرفتاری اعتیادی یاتمایل به سوءمصرف (متغیرY ) كه مجموع متغیرهای مستقل نشان‌می‌دهند،بارسم نمودارتحلیل مسیر،آثارمستقیم وغیرمستقیم هریك ازمتغیرهای علت (X) رابرروی‌متغیرمعلول (Y) بررسی وازاین طریق میزان متناسب بودن الگوراارزیابی كرده‌ایم.
نمودارتحلیل مسیرارایه شده مبین آن است كه متغیرهای افسردگی،سابقه اعتیاد، SES ،نوع ماده‌مخدرمصرفی وسابقه ترك اعتیادبه طورمستقیم وبیواسطه برمتغیروابسته (رفتاراعتیادی) تأثیرمی‌گذارد.
متغیرافسردگی،درعین حال كه بامتغیرهای سابقه اعتیاد، SES ونوع ماده مخدرهمبستگی داردوبه طورغیرمستقیم برمتغیروابسته اثرمی‌گذارد،به طوربی‌واسطه بررفتاراعتیادی نیزتأثیرگذاراست.
ازطرفی،متغیرهای SES ،نوع ماده مخدرمصرفی،سابقه اعتیادوسابقه ترك نیزكه بایكدیگروبامتغیرافسردگی همبستگی معنی‌داری دارند،مستقیمابرمتغیررفتاراعتیادی (متغیروابسته) اثرمی‌گذارند.
●● نتیجه‌گیری:
براساس نتایج به دست آمده ازكاربردالگوی تبیینی ـتحلیلی واستفاده ازرگرسیون چندمتغیره وتحلیل مسیر،می‌توان استدلال كردكه میل به مصرف ماده مخدردرآزمودنی‌های این تحقیق متاثرازعوامل متعددی است كه درشبكه‌ای ازروابطعلی بایكدیگربه سرمی‌برندوكلیه تغییرات آن رامجموع متغیرهایی،كه علت درنظرگرفته شده‌اند،نشان می‌دهند. دراین الگو،سندروم افسردگی،سابقه اعتیاد،نوع ماده مصرفی، SES وسابقه ترك اعتیاد،تمایلات فردبه سوءمصرف ورفتاراعتیادی‌تأثیرمی‌گذاردوگرایش اورابه استفاده ازماده مخدرتقویت می‌كند. دراین الگو،رفتاراعتیادی بازتابی‌ازتأثیرات متقابل افسردگی به عنوان اختلالی همراه ونیزمجموعه‌ای ازعوامل ومتغیرهای زمینه‌ای‌است. این یافته ضمن تأییددیدگاه‌هاومدل‌هایی كه معتقدنداختلال‌های روانی به سوءمصرف موادمنجرمی‌گردند (گلانتروهارتل ۲۰۰۲،نلسون ۱۹۹۲،ركسلر۱۹۹۶،كیدرف ۱۹۹۲،ساندرز۱۹۹۴،هیل ۱۹۹۱و
) ضرورت توجه به آزمون مدل‌هایی راكه برنقش اعتیاددربروزاختلالات روانی ونیزمدل‌هایی كه برنقش عوامل خطرسازمشترك دربروزاعتیادواختلالات روانی ونیزمدل‌های تركیبی تأكیددارند،توصیه می‌كنند.
دكترعلیرضامحسنی تبریزی
دانشیارگروه جامعه‌شناسی دانشكده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
منابع :
- كوركینا،تسیویلكو،كوسووا؛روانكاوی،روان درمانی؛ترجمه رزم آزما،تهران،نشرنی،۱۳۶۸.
ـمحسنی تبریزی،علیرضا؛خودكشی دراستان ایلام؛موسسه مطالعات وتحقیقات اجتماعی دانشگاه‌تهران،۱۳۷۲.
ـمحسنی تبریزی،علیرضا،وثوقی،منصور؛بررسی وارزیابی وضعیت معتادان درمراكزبازپروری،موردمركزبازپروری قرچك؛تهران،۱۳۷۶.
- Clark, D. B., Leshick, L., Hegedus, A.M, )۱۹۹۷(; "Traumas and other adverse life eventsin adolescents with alcohol abuse and dependence"; Journal of the American Acdademyof Child and Adolescent Psychiatry, ۳۶)۱۲(, ۱۷۴۴-۱۷۵۱.
- Cohen, P.)۱۹۹۳(; "An Epidemiological Study of Disorders in Late Childhood andAdolesence"; journal of Child Psyohology and Psychiatry, ۳۴(G), ۸۵۱-۸۶۷.
.- Diskstra, Rene;)۱۹۸۵(. Suicide in Adolescence; MA, Hingham
- Glantz, M, Hartel, C.,)۲۰۰۲( Drug Abuse, Origins and Interventions; AmericanPsychological Association, W.D.
- Green, R.W. )۱۹۹۷(; "Comorbidity of Eating Disorders and Substance Abuse ReviewLiterature"; International journal of Eating Disorders, ۱۶(۱), ۱-۳۴.
.- Kessler, R., )۱۹۹۵(; Epidemiology of Psychiatric Comorbidity; New York: Wiley-Liss
- Kessler, R., Nelson, C.B., McGonagle, K.A. )۱۹۹۶(; the Epide Miolog of CoocuringAddictive and Mental Disorders; American journal of Orthopsychiatry, ۶۶)۱(, ۱۷-۳۱.
- Swendsen, J.D. )۱۹۹۸(; "The Comorbidity of Alcoholism with Anxity and DepressiveDisorders in four Geographic Communities"; Comprehensive Psychiary, ۳۹)۴(, ۱۷۶-۱۸۴.
۱-Toxicomanie
۲- Abstinence
۳- Kourkina
۴- Tessiomikoo
۵- Koussoda
۶- Comorbidity
۷- Epidemioligical
۸- Etiological
۹- Clinical
۱۰- Conduct Disorder and Antisocial Personality Disorder
۱۱-Bipolar Disorder
۱۲- Depreesive Disorders
۱۳- Anxity Disorders
۱۴- Trauma and PTSD
۱۵- Self-Alienation
۱۶- Powerlessness
۱۷- Burdine
۱۸- Weinstein
۱۹- Brooner
۲۰-Kidorf
۲۱-Cohen
۲۲- Kessler
۲۳- Nelson
۲۴- Glancy and Kaminer
۲۵ - Swendsen
۲۶- Clark and Hegendus
۲۷- Hill
۲۸- Sanders
۲۹- Phillips
۳۰- Causes
۳۱- Effects
۳۲- Greenbaum
۳۳-Anderews
۳۴- Schmit
۳۵- Bigelow
۳۶- Addiction
۳۷- Khantzian
۳۸- Glantz
۳۹- Weinberg
۴۰- Miner
۴۱- Survey
۴۲- Anxity
۴۳-افسردگی بی قراری
۴۴- Diekstra
۴۵- National Comorbidity Survey
۴۶- Bukstein
۴۷-Neighbors
۴۸- McGonagle
۴۹- Liu
۵۰- Gottlieb
۵۱- Green
۵۲-Ferguson
۵۳- Lennox
۵۴- Kellam
۵۵- Lex
۵۶-Taylor
۵۷- Henerson
۵۸- Jackson
۵۹- Frustration
۶۰- Internalized Kacisim
۶۱ - Brown
۶۲- Gary
۶۳- Milburn
۶۴- Addictive Behavior
۶۵- Contextual Studies
۶۶- Survey
۶۷- Observation
۶۸- L. n = p.q.t۲N / Nd۲ + p.q.t۲
۶۹-Scales
۷۰- Addicition Potential Scale
۷۱-Multiple Regression
۷۲- Path Analysis
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 14 خرداد 1393 ساعت: 12:45 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق و مقاله درباره افسردگی,افسردگی و علائم ان,درمان افسردگی,روش های کاهش افسردگی,
